تابناک:یكی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت زباله ها عدم نگرش جامع به این مسئله می باشد. امروزه مسئله جمع آوری حمل و دفع زباله ها در دنیا بصورت مدیریت مواد زائد جامد مطرح گردیده كه از عناصر اصلی تولید، نگهداری موقت، جمع آوری حمل و نقل، دفع و بازیافت تشكیل یافته است و لازم برای كلیه عناصر برنامه وجود داشته باشد.
به گزارش تابناک اصفهان، مدیریت مواد زائد جامد امروزه بعنوان یكی از مهمترین دغدغه های جوامع بشری مطرح می باشد. افزایش حجم زباله ها از یك سو و تنوع و گوناگونی آنها از سوی دیگر بر پیچیدگی نحوه جمع آوری و دفع آنها می افزاید.گسترش علوم و فن آوری در زمینه های مختلف شیمی ، فیزیك ، پزشكی و …… موجب ورود انواع زباله های خطرناك حتی در داخل زباله های خانگی شده است . امروزه دیگر سیستم های جمع آوری و دفع سنتی زباله ها جوابگو نبوده و نمی تواند از آلودگی های زیست محیطی ناشی از انواع زباله های شیمایی ، میكربی ، رادیو اكتیو و …جلوگیری كند. تصویب قانون مدیریت پسماندها علیرغم وجود اشكالاتی در آن ، می تواند بعنوان یكی از گام های مهم در راه ارتقاء وضعیت مدیریت مواد زائد جامد در سطح كشور باشد . بر اساس این قانون شهرداری ها در محدوده شهر ها برای اولین بار قانونا و رسما بعنوان ارگان مدیریت كننده زباله های خانگی شناخته شدند اگر چه به نظر می رسد كه اقدامات شهرداری ها به تنهایی نمی تواند مثمر ثمر بوده و موارد زیر در جهت بهبود وضعیت مدیریت مواد زائد جامد در شهر ها ضروری بنظر می رسد :
1 ـــ تغییر الگوی مصرف مردم از طریق آموزش و فرهنگ سازی و تصویب قوانین مورد نیاز شامل : خرید و استفاده از اجناس با دوام، تهیه مواد غذایی باندازه مصرف، بازیافت و استفاده مجدد در مبداء تولید
2- استفاده از نیروهای متخصص و دارای دیدگاه های بهداشتی و زیست محیطی در مدیریت مواد زائد جامد
3ـ تلاش برای تولید بیو كمپوست بجای كمپوست مخلوط از طریق ایجاد سیستم های بازیافت و جداسازی زباله ای خطرناك در مبداء تولید
4ـ تجهیز ناوگان جمع آوری و حمل و نقل زباله و استفاده از سیستم های جدید و بهداشتی
5ـ مكان یابی مناسب و آماده سازی و نگهداری محل های دفن زباله و اجرای كامل تعریف دفن بهداشتی در این مكانها
6ـ انجام طرح های پژوهشی و تحقیقاتی و یافتن سیستم های
مناسب دفع زباله بر ای هر منطقه از كشور، افزایش بی رویه جمعیت شهرها، تغییر الگوی مصرفجوامع و ازدیاد سرسام آور مواد زاید جامد و همچنین فقدان روشهای علمی و مدیریتی موثر در امر تولید،جمع آوری و دفع زباله های شهری این موضوع را به عنوان یكی از معضلات جوامع شهری در كشورهای در حال توسعه در آورده است.
بطور كلی از نظر مهندسی بهداشت، دفع مواد زائد جامد یك مسئله عادی نبوده بلكه یك مشكل زیست محیطی می باشد، زیرا دفع غیر بهداشتی آن بطور محسوس در آلودگی های محیط و گسترش بیماریها تاثیر دارد.
توده های زشت مواد زائد، كانالهای روباز پرشده از زباله ها و آبگذرهای مسدود شده بوسیله آنها، خیابانهای كثیف و پوشیده از آشغال نشان دهنده آلودگی محیط در بسیاری از شهرها و شهرك های دنیای در حال توسعه می باشند.
ساكنین این شهرها در معرض بیماری های منتقله توسط پاتوژن ها و پارازیت های موجود در این مواد زائد، مزاحمت ها و مخاطرات ناشی از آن قرار دارند. زیان های اقتصادی ناشی از عدم كنترل مواد زائد جامد در مناطق شهری نیز قابل توجه است.
در شهر بزرگی مثل تبریز روزانه حدود 1000 تن زباله خانگی تولید می شود كه این میزان زباله علاوه بر هزینه های سرسام آور لازم برای جمع آوری، حمل و دفع حجم عظیمی از مشكلات زیست محیطی نگران كننده ای نظیر آلودگی خاك ، آب ، هوا ، رشد و تكثیر حشرات ، جوندگان و ناقلین بیماری ها را بدنبال داشته و از جنبه های بهداشتی زیبایی شناختی نیز علاوه بر دادن چهره زشت به شهرها، سلامتی میلیونها انسان را به مخاطره می اندازد. از اینرو برداشتن گام های مؤثر و اساسی در زمینه مدیریت مواد زائد جامد شهری ضروری بوده و بایستی در راس برنامه های سازمان های مسئول و ذیربط قرار داشته باشد.
یكی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت زباله ها عدم نگرش جامع به این مسئله می باشد. امروزه مسئله جمع آوری حمل و دفع زباله ها در دنیا بصورت مدیریت مواد زائد جامد مطرح گردیده كه از عناصر اصلی تولید، نگهداری موقت، جمع آوری حمل و نقل، دفع و بازیافت تشكیل یافته است و لازم برای كلیه عناصر برنامه وجود داشته باشد چرا كه هر یك از این عناصر متاثر از یكدیگر بوده و پرداختن به یك یا چند عنصر بدون داشتن برنامه برای سایر عوامل سودی نخواهد داشت .
تعریف زباله ها
شما احتمالا بسیاری از اشیا ئی كه كهنه شده و یاشكسته شده اند ودیگر به آنها نیازی ندارید را دور می اندازید. اما زباله های ما تنها جز كوچكی از خروارها زباله ای هستند كه همه ساله در سراسر جهان به دور ریخته میشوند. استفاده دوباره از زباله ها موجب كاهش استفاده از منابع طبیعی می شود. زیراروزی خواهد آمدكه ذخیره منابع طبیعی به اتمام برسد. بازیافت موجب كاهش آلودگی حاصلاز دستگاه های زباله سوز, زباله دانیها و معادن می گردد در ضمن زباله كمتری دفن و سوزانیده و همینطور مواد خام كمتری از دل خاك بیرون كشیده می شود.این روش به زیبایی شهرها و اطراف آنها كمك
می كند.
انواع زباله ها
بسیاری از زباله ها مربوط به كارگاه های ساختمانی, مزارع , كارخانه ها و معادن است كه بعضی از آنها بسیار مضر می باشند و باید از محیط زیست دور نگه داشته شوند.
بسیاری از اشیاء بی فایده, زباله هایی هستند كه به داخل رودخانه ها و یا روی زمین ریخته می شوند. همه روزه كشتی ها صد ها تن زباله شامل تور های كهنه ماهیگیری وزباله های پلاستیكی را به صورت غیر قانونی به دریا می ریزند.
از دیگر عوامل آلوده كننده محیط زیست پساب آب ها می باشند كه در بسیاری از شهرهای ساحلی پساب ها از داخل لوله فاضلا ب در زیر دریا به داخل آب می ریزند. اما به ندرت ممكن است پساب ها قبل از ریختن به دریا تصفیه شوند. این فاضلاب های تصفیه نشده می توانند آب دریاها را آلوده كنند و شنا كردن در آب را غیرممكن سازند.
فاضلاب تصفیه خانه ها و مزارع با تركیبات شیمیایی فسفات ها و نیترات ها می توانند رودخانه ها را آلوده كنند. فسفات فاضلاب ها از پودر و پاك كننده های مایع می باشد.
نشت تانكرهای نفت كش و یا شستشوی تانكرها در دریا نقض قوانین است و آب دریاها را آلوده می كند.
گاز و دودهای خطرناك اتومبیل ها,كارخانه ها و نیروگاه ها هوا را آلوده می كنند. بعضی از اوقات این دودها به باران های اسیدی تبدیل می شوند. باران های اسیدی به درختان و دریاچه ها آسیب
میرساند. این باران ها می تواند موجب سایش و فرسودگی ساختمان ها و مجسمه ها بشود.
كلروفلوئوركربن گازی است كه می تواند به لایه اوزون آسیب برساند. مقداری ازگاز كلروفلوئوركربن در ساخت یخچال های خانگی استفاده می شود. بسیاری از كشورها موافقت كرده اند كه از سال 2000 استفاده از این گاز متوقف شود .
باطری های كهنه ماشین ها دارای اسیدهای خطرناكی هستند كه می توانند نشت كنند .این باطری ها را میتوان مجددا بازیافت كرد.
سوزاندن و یا دفن تایرهای كهنه بسیار دشواراست از این رو دانشمندان سعی می كنند تا راهی برای باز یافت مجدد آنها پیدا كنند. از ظروف پلاستیكی مخصوصاً نوع « فشرده » كه از انواع مختلف پلاستیك و از چند لایه ساخته شده اند و به طور وحشتناكی غیرقابل تجزیه هستند، پرهیز كنید.
كاربرد زباله ها
كمپوست
بهترین روش برای حذف ضایعات جامد و یا استفاده از بهینه آنها تهیه كمپوست است كه توسط میكروارگانیسم های مختلف در حضور رطوبت و گرمادر شرایط هوازی صورت می گیرد. با حجم بسیار زیاد زباله شهرهای بزرگ روش كمپوست مقرون به صرفه خواهد بود. در كشورهای مختلف از روش های گازی كردن و پیرولیز جهت تبدیل ضایعات جامد به گاز استفاده شده است. گاز ایجاد شده در ژنراتورها و توربین های بخار نهایتا به برق تبدیل شده و مورد استفاده قرار گرفته است. پسماندهای آشپزخانه منبع مناسبی برای تولید بیوگاز هستند. بیوگاز حاصل می تواند جایگزین سوختهای فسیلی آشپزخانه گردد.
گازهای حاصل از زباله
بعضی از موادی كه طی فرآیند تجزیه بدست می آیند،گازها هستند. مقادیر زیادی از فضولات خانگی در چاله های بزرگ زباله در اطراف شهرهاریخته می شوند. وقتی زباله ها تجزیه می گردد، گازهای مختلفی از آن بدست می آید. اصلی ترین گازهایی كه از زباله های پوسیده بدست می آید شامل، دی اكسید كربن،هیدروژن، متان، نیتروژن و اكسیژن می باشند .
با گذشت زمان مقدار هریك از این گازها كه از زباله حاصل می شوند تغییر می كند. به عنوان مثال، با سپری شدن حدود 6 ماه، دو گاز اكسیژن و نیتروژن حاصل می شوند و بعد از گذشت 5 سال، زباله ها بیشتر گاز دی اكسیدكربن و متان حاصل می كنند. گاز متان را می توان جمع آوری و به عنوان یك سوخت استفاده کرد .
گاز متان برای كارگران معدن خطر زیادی دارد. وقتی آنها سطح سنگها را با مته سوراخ می كنند، گاهی به ذخایر متان برخورد می كنند. گاز خیلی سریع خارج می شود و اگر هوا وجود داشته باشد، یا از كلیدهای برق و یا در اثر برخوردپوتین معدنچی ها با سنگها، جرقه ای تولید شود، باعث انفجار شدیدی میگردد.
بیوگاز
تمام اجساد حیوانات و گیاهان پوسیده می شود. به عنوان مثال در مناطق باتلاقی گیاهان خشك شده در آب می افتند و همانطور كه رفته رفته می پوسند، از خود گازی متصاعد می كنند. دانشمندان این گاز را بیوگاز نامیده اند. بیوگاز از زباله، فاضلاب و كود نیز بوجود می آید.
تولید بیوگاز
بیوگاز در كشورهایی كه سوخت در آنجا كمیاب و بسیار گران است، با اهمیت می باشد. دهكده ای كوچك می تواند با استفاده از زباله وفاضلاب خود، بیوگاز تولید كند. مردم می توانند فضولات حیوانات مزرعه را جمع كرده و آنها را در مخزنی بریزند.
بعضی از فضولات به مایع تبدیل می شود و چندی نمی گذرد كه مایع از خود متان را متصاعد می كند كه در مخزن ذخیره ای با سرپوش قابل حركت، نگهداری می شود. این گاز می تواند در منازل برای آشپزی و بخاری و یا به عنوان سوخت برای تقویت یك موتور یا یك ژنراتور الكتریكی مورد استفاده قرارگیرد
متان با ارزش
بیوگاز منبع با ارزشی از انرژی است كه اغلب به هدر می رود. هنگامی كه مواد می پوسند بیوگاز با دی اكسید كربن تركیب شده و گازی به نام متان را تشكیل می دهد. مقدار زیاد متان خطرناك می باشد. جرقه كوچكی نزدیك این گاز می تواند باعث انفجاری شود. اما اگر متان با ایمنی كامل جمع شده و به درستیذخیره گردد، می تواند منبع مهمی از انرژی باشد.
1 ـــ تغییر الگوی مصرف مردم از طریق آموزش و فرهنگ سازی و تصویب قوانین مورد نیاز شامل : خرید و استفاده از اجناس با دوام، تهیه مواد غذایی باندازه مصرف، بازیافت و استفاده مجدد در مبداء تولید
2- استفاده از نیروهای متخصص و دارای دیدگاه های بهداشتی و زیست محیطی در مدیریت مواد زائد جامد
3ـ تلاش برای تولید بیو كمپوست بجای كمپوست مخلوط از طریق ایجاد سیستم های بازیافت و جداسازی زباله ای خطرناك در مبداء تولید
4ـ تجهیز ناوگان جمع آوری و حمل و نقل زباله و استفاده از سیستم های جدید و بهداشتی
5ـ مكان یابی مناسب و آماده سازی و نگهداری محل های دفن زباله و اجرای كامل تعریف دفن بهداشتی در این مكانها
6ـ انجام طرح های پژوهشی و تحقیقاتی و یافتن سیستم های
مناسب دفع زباله بر ای هر منطقه از كشور، افزایش بی رویه جمعیت شهرها، تغییر الگوی مصرفجوامع و ازدیاد سرسام آور مواد زاید جامد و همچنین فقدان روشهای علمی و مدیریتی موثر در امر تولید،جمع آوری و دفع زباله های شهری این موضوع را به عنوان یكی از معضلات جوامع شهری در كشورهای در حال توسعه در آورده است.
بطور كلی از نظر مهندسی بهداشت، دفع مواد زائد جامد یك مسئله عادی نبوده بلكه یك مشكل زیست محیطی می باشد، زیرا دفع غیر بهداشتی آن بطور محسوس در آلودگی های محیط و گسترش بیماریها تاثیر دارد.
توده های زشت مواد زائد، كانالهای روباز پرشده از زباله ها و آبگذرهای مسدود شده بوسیله آنها، خیابانهای كثیف و پوشیده از آشغال نشان دهنده آلودگی محیط در بسیاری از شهرها و شهرك های دنیای در حال توسعه می باشند.
ساكنین این شهرها در معرض بیماری های منتقله توسط پاتوژن ها و پارازیت های موجود در این مواد زائد، مزاحمت ها و مخاطرات ناشی از آن قرار دارند. زیان های اقتصادی ناشی از عدم كنترل مواد زائد جامد در مناطق شهری نیز قابل توجه است.
در شهر بزرگی مثل تبریز روزانه حدود 1000 تن زباله خانگی تولید می شود كه این میزان زباله علاوه بر هزینه های سرسام آور لازم برای جمع آوری، حمل و دفع حجم عظیمی از مشكلات زیست محیطی نگران كننده ای نظیر آلودگی خاك ، آب ، هوا ، رشد و تكثیر حشرات ، جوندگان و ناقلین بیماری ها را بدنبال داشته و از جنبه های بهداشتی زیبایی شناختی نیز علاوه بر دادن چهره زشت به شهرها، سلامتی میلیونها انسان را به مخاطره می اندازد. از اینرو برداشتن گام های مؤثر و اساسی در زمینه مدیریت مواد زائد جامد شهری ضروری بوده و بایستی در راس برنامه های سازمان های مسئول و ذیربط قرار داشته باشد.
یكی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت زباله ها عدم نگرش جامع به این مسئله می باشد. امروزه مسئله جمع آوری حمل و دفع زباله ها در دنیا بصورت مدیریت مواد زائد جامد مطرح گردیده كه از عناصر اصلی تولید، نگهداری موقت، جمع آوری حمل و نقل، دفع و بازیافت تشكیل یافته است و لازم برای كلیه عناصر برنامه وجود داشته باشد چرا كه هر یك از این عناصر متاثر از یكدیگر بوده و پرداختن به یك یا چند عنصر بدون داشتن برنامه برای سایر عوامل سودی نخواهد داشت .
تعریف زباله ها
شما احتمالا بسیاری از اشیا ئی كه كهنه شده و یاشكسته شده اند ودیگر به آنها نیازی ندارید را دور می اندازید. اما زباله های ما تنها جز كوچكی از خروارها زباله ای هستند كه همه ساله در سراسر جهان به دور ریخته میشوند. استفاده دوباره از زباله ها موجب كاهش استفاده از منابع طبیعی می شود. زیراروزی خواهد آمدكه ذخیره منابع طبیعی به اتمام برسد. بازیافت موجب كاهش آلودگی حاصلاز دستگاه های زباله سوز, زباله دانیها و معادن می گردد در ضمن زباله كمتری دفن و سوزانیده و همینطور مواد خام كمتری از دل خاك بیرون كشیده می شود.این روش به زیبایی شهرها و اطراف آنها كمك
می كند.
انواع زباله ها
بسیاری از زباله ها مربوط به كارگاه های ساختمانی, مزارع , كارخانه ها و معادن است كه بعضی از آنها بسیار مضر می باشند و باید از محیط زیست دور نگه داشته شوند.
بسیاری از اشیاء بی فایده, زباله هایی هستند كه به داخل رودخانه ها و یا روی زمین ریخته می شوند. همه روزه كشتی ها صد ها تن زباله شامل تور های كهنه ماهیگیری وزباله های پلاستیكی را به صورت غیر قانونی به دریا می ریزند.
از دیگر عوامل آلوده كننده محیط زیست پساب آب ها می باشند كه در بسیاری از شهرهای ساحلی پساب ها از داخل لوله فاضلا ب در زیر دریا به داخل آب می ریزند. اما به ندرت ممكن است پساب ها قبل از ریختن به دریا تصفیه شوند. این فاضلاب های تصفیه نشده می توانند آب دریاها را آلوده كنند و شنا كردن در آب را غیرممكن سازند.
فاضلاب تصفیه خانه ها و مزارع با تركیبات شیمیایی فسفات ها و نیترات ها می توانند رودخانه ها را آلوده كنند. فسفات فاضلاب ها از پودر و پاك كننده های مایع می باشد.
نشت تانكرهای نفت كش و یا شستشوی تانكرها در دریا نقض قوانین است و آب دریاها را آلوده می كند.
گاز و دودهای خطرناك اتومبیل ها,كارخانه ها و نیروگاه ها هوا را آلوده می كنند. بعضی از اوقات این دودها به باران های اسیدی تبدیل می شوند. باران های اسیدی به درختان و دریاچه ها آسیب
میرساند. این باران ها می تواند موجب سایش و فرسودگی ساختمان ها و مجسمه ها بشود.
كلروفلوئوركربن گازی است كه می تواند به لایه اوزون آسیب برساند. مقداری ازگاز كلروفلوئوركربن در ساخت یخچال های خانگی استفاده می شود. بسیاری از كشورها موافقت كرده اند كه از سال 2000 استفاده از این گاز متوقف شود .
باطری های كهنه ماشین ها دارای اسیدهای خطرناكی هستند كه می توانند نشت كنند .این باطری ها را میتوان مجددا بازیافت كرد.
سوزاندن و یا دفن تایرهای كهنه بسیار دشواراست از این رو دانشمندان سعی می كنند تا راهی برای باز یافت مجدد آنها پیدا كنند. از ظروف پلاستیكی مخصوصاً نوع « فشرده » كه از انواع مختلف پلاستیك و از چند لایه ساخته شده اند و به طور وحشتناكی غیرقابل تجزیه هستند، پرهیز كنید.
كاربرد زباله ها
كمپوست
بهترین روش برای حذف ضایعات جامد و یا استفاده از بهینه آنها تهیه كمپوست است كه توسط میكروارگانیسم های مختلف در حضور رطوبت و گرمادر شرایط هوازی صورت می گیرد. با حجم بسیار زیاد زباله شهرهای بزرگ روش كمپوست مقرون به صرفه خواهد بود. در كشورهای مختلف از روش های گازی كردن و پیرولیز جهت تبدیل ضایعات جامد به گاز استفاده شده است. گاز ایجاد شده در ژنراتورها و توربین های بخار نهایتا به برق تبدیل شده و مورد استفاده قرار گرفته است. پسماندهای آشپزخانه منبع مناسبی برای تولید بیوگاز هستند. بیوگاز حاصل می تواند جایگزین سوختهای فسیلی آشپزخانه گردد.
گازهای حاصل از زباله
بعضی از موادی كه طی فرآیند تجزیه بدست می آیند،گازها هستند. مقادیر زیادی از فضولات خانگی در چاله های بزرگ زباله در اطراف شهرهاریخته می شوند. وقتی زباله ها تجزیه می گردد، گازهای مختلفی از آن بدست می آید. اصلی ترین گازهایی كه از زباله های پوسیده بدست می آید شامل، دی اكسید كربن،هیدروژن، متان، نیتروژن و اكسیژن می باشند .
با گذشت زمان مقدار هریك از این گازها كه از زباله حاصل می شوند تغییر می كند. به عنوان مثال، با سپری شدن حدود 6 ماه، دو گاز اكسیژن و نیتروژن حاصل می شوند و بعد از گذشت 5 سال، زباله ها بیشتر گاز دی اكسیدكربن و متان حاصل می كنند. گاز متان را می توان جمع آوری و به عنوان یك سوخت استفاده کرد .
گاز متان برای كارگران معدن خطر زیادی دارد. وقتی آنها سطح سنگها را با مته سوراخ می كنند، گاهی به ذخایر متان برخورد می كنند. گاز خیلی سریع خارج می شود و اگر هوا وجود داشته باشد، یا از كلیدهای برق و یا در اثر برخوردپوتین معدنچی ها با سنگها، جرقه ای تولید شود، باعث انفجار شدیدی میگردد.
بیوگاز
تمام اجساد حیوانات و گیاهان پوسیده می شود. به عنوان مثال در مناطق باتلاقی گیاهان خشك شده در آب می افتند و همانطور كه رفته رفته می پوسند، از خود گازی متصاعد می كنند. دانشمندان این گاز را بیوگاز نامیده اند. بیوگاز از زباله، فاضلاب و كود نیز بوجود می آید.
تولید بیوگاز
بیوگاز در كشورهایی كه سوخت در آنجا كمیاب و بسیار گران است، با اهمیت می باشد. دهكده ای كوچك می تواند با استفاده از زباله وفاضلاب خود، بیوگاز تولید كند. مردم می توانند فضولات حیوانات مزرعه را جمع كرده و آنها را در مخزنی بریزند.
بعضی از فضولات به مایع تبدیل می شود و چندی نمی گذرد كه مایع از خود متان را متصاعد می كند كه در مخزن ذخیره ای با سرپوش قابل حركت، نگهداری می شود. این گاز می تواند در منازل برای آشپزی و بخاری و یا به عنوان سوخت برای تقویت یك موتور یا یك ژنراتور الكتریكی مورد استفاده قرارگیرد
متان با ارزش
بیوگاز منبع با ارزشی از انرژی است كه اغلب به هدر می رود. هنگامی كه مواد می پوسند بیوگاز با دی اكسید كربن تركیب شده و گازی به نام متان را تشكیل می دهد. مقدار زیاد متان خطرناك می باشد. جرقه كوچكی نزدیك این گاز می تواند باعث انفجاری شود. اما اگر متان با ایمنی كامل جمع شده و به درستیذخیره گردد، می تواند منبع مهمی از انرژی باشد.
منبع: تابناک