گاوخونی در باتلاق افتاد

به گزارش تابناک به نقل از فارس، امروزه تالاب‌ها نقش مهمی در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کنند.

طبق کنوانسیون رامسر، تالاب عبارت است از مناطق مردابی، آب‌گیر، تورب‌زار، طبیعی یا مصنوعی، دائم یا موقت، با آب ساکن، جاری، شیرین، لب شور یا شور مشتمل بر آن دسته از آب‌های دریایی که عمق آب در کشند، پایین‌تر از شش متر تجاوز نکند.

تالاب‌ها مفیدترین زیست‌بوم‌های طبیعت به شمار می‌روند، در عین حال هیچ یک از اکوسیستم‌های دنیا به اندازه تالاب‌ها، صدمات ناشی از کوته اندیشی بشر و تمایلات خودخواهانه انسان محوری را تجربه نکرده‌اند.

فواید و ارزش‌های تالاب‌ها، آنها را به محیط‌های ویژه مبدل ساخته و لزوم حفاظت از این میراث طبیعی را بیش از پیش آشکار ساخته است.

یکی از با ارزش‌ترین تالاب‌های کشور از نظر دارا بودن ویژگی‌های زیستگاهی منحصر به فرد، تالاب بین‌المللی گاوخونی است که از سال 1353 در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

تالاب بین‌المللی گاوخونی در جنوب شرقی اصفهان و در جوار کوه سیاه و 20 کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد، مساحت آن حدود 4 هزار و 7000 هکتار است که با در نظر گرفتن اراضی محدوده تالاب، وسعت آن بالغ بر 60 هزار هکتار می‌شود.

از منابع آب تالاب می‌توان به آب رودخانه زاینده‌رود، نزولات آسمانی، آب‌راهه‌های فصلی و سیلاب‌های حاصل از کوه‌های مجاور اشاره کرد.

تالاب گاوخونی به عنوان تنها دریاچه آب شور دائمی در فلات مرکزی ایران عمل می‌کند به طوری که با تثبیت پوشش گیاهی مانع از حرکت شن‌های روان به نواحی شرقی استان اصفهان از جمله شهر ورزنه می‌شود و نقش مؤثری در مهار بیابان‌زایی و تغذیه آب‌های زیرزمینی ایفا می‌کند، علاوه بر این در بهبود و بهسازی کیفیت آب و جلوگیری از فرسودگی و جابجایی خاک و کنترل سیلاب نیز تاثیر زیادی دارد.

در حوزه آبخیز زاینده‌رود- گاوخونی، بیش از 910 گونه گیاهی از 390 جنس و 83 خانواده شامل انواع گیاهان اندمیک، با ارزش ژنتیکی، دارویی، زینتی، خوراکی و صنعتی شناسایی شده است، علاوه بر این، در محدوده تالاب گاوخونی انواع پستانداران، پرندگان، خزندگان و ماهیان وجود دارند.

این تالاب ارزشمند که به عنوان یکی از زیست بوم‌های طبیعی استان اصفهان نقش مهمی را در توسعه پایدار منطقه ایجاد می‌کند، به عنوان یک منطقه بسیار مهم از لحاظ اکولوژیکی به شمار می‌رود، لیکن طی چهار دهه گذشته دچار تغییرات زیادی شده است.

بررسی این تغییرات و ارائه راهکارهای مناسب برای حل معضلات موجود در مدیریت اصولی این زیستگاه نقش مؤثری دارد و در این صورت می‌توان این اکوسیستم ارزشمند و منحصر به فرد را با هدف حفاظت گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه، حفظ تالاب و ایجاد تعادل پایدار در منطقه، احیا و برای آیندگان محفوظ داشت.

* افزایش بهره‌برداری از آب زاینده‌رود باعث افت شدید آب ورودی به تالاب گاوخونی شده است.

گاوخونی از تنوع بالای زیستی و ژنتیکی برخوردار بوده که به علت صید و شکار بی‌رویه از یک طرف و آلودگی و کاهش شدید آب در نتیجه ورود فاضلاب‌ها و احداث سد زاینده‌رود از طرف دیگر، روز به روز از میزان آن کاسته شده و به مرحله نابودی رسیده است.

افزون بر آن، افزایش بهره‌برداری از آب زاینده‌رود جهت مصارف مختلف باعث افت شدید آب ورودی به تالاب شده است.

*تالاب گاوخونی لنگرگاهی برای حفظ اکوسیستم زاینده‌رود است

حال با توجه به تمامی موارد ذکر شده و به مناسبت روزجهانی تالاب‌ها، روز گذشته بزرگترین همایش و گردهمایی زیست محیطی مردمی با حضور جمع کثیری از شهروندان شهر ورزنه، دوست‌داران محیط زیست استان و مسئولان استانی و کشوری به همت سازمان های مردم نهاد زیست محیطی استان و مسئولان و جوامع محلی با همکاری فرمانداری اصفهان برگزار شد.

در این گردهمایی که در مجاورت تالاب بین‌المللی گاوخونی شکل گرفت، حمید ظهرابی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با اشاره به اهمیت رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی اظهار کرد: تالاب بین‌المللی گاوخونی از مهم‌ترین تالاب‌های حوزه مرکزی کشور محسوب می‌شود چرا که رودخانه‌ای دائمی به آن می‌ریزد و به عنوان لنگرگاهی برای حفظ اکوسیستم زاینده‌رود محسوب می‌شود.

وی افزود: در سال‌های اخیر، توسعه و بارگذاری بیش از حد در حوزه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی باعث شده که این تالاب با شرایط نامساعدی روبرو باشد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان یادآور شد: حق‌آبه تالاب بین‌المللی گاوخونی در حدود یک دهه است که به طور کامل قطع شده و مقدار آبی که وارد تالاب می‌شود باقیمانده آب کشاورزی و مقداری هم پساب است، به همین دلیل تالاب بین‌المللی گاوخونی وضعیت نامناسبی پیدا کرده و باید برای احیای آن برنامه‌ریزی شود.

وی گفت: اقداماتی در راستای احیای این اکوسیستم ارزشمند انجام شده که از آن جمله می‌توان به اختصاص 176 میلیون متر مکعب حق آبه تالاب بین‌المللی گاوخونی اشاره کرد که در سال جاری در شورای عالی آب برای اولین بار به تصویب رسید و وزارت نیرو متعهد است که این میزان آب را تامین کند.

ظهرابی با بیان این‌که تالاب بین‌المللی گاوخونی روی مرز نابودی قرار دارد، اعلام کرد: با خشک شدن این تالاب آسیب زیادی به محیط زیست وارد می‌شود، سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته که این موضوع باعث تداخل سفره‌های آب زیرزمینی شور و شیرین با یکدیگر می‌شود، علاوه بر این ریزگردها به راحتی در هوا پخش و باعث آلودگی استان می‌شوند.

* برای احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی بیش از هر چیزی به همت نیاز است

در ادامه عیسی کلانتری دبیر کل خانه کشاورز ایران با اشاره به تبعات منفی حاصل از خشکی زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی اظهار کرد: احیای شرق اصفهان کار ساده‌ای است چون حوزه آبریز زاینده‌رود به صورت یک حوزه منسجم است.

وی بیان کرد: برای احیای زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی بیش از هر چیزی به همت نیاز است، سازمان‌های مردم نهاد حامی محیط زیست از مسئولان بخواهند که تلاش بیشتری برای احیای زاینده‌رود داشته باشند، زمانی که از احیای زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی صحبت می‌کنیم منظور نادیده گرفتن و یا قطع کردن حق آبه هیچ شخصی نیست، باید چهار و نیم متر مکعب آب در ثانیه وارد تالاب بین‌المللی گاوخونی شود.

دبیر کل خانه کشاورز ایران با اعلام این‌که باید 450 میلیون متر مکعب آب صرفه‌جویی شود تا تالاب گاوخونی دوباره احیا شود، عنوان کرد: نیاز است مصرف آب به درستی مدیریت شود تا شاهد برطرف شدن مشکلات باشیم.

وی تاکید کرد: آب کافی برای احیای تالاب بین‌المللی گاوخونی وجود دارد اما باید از هدررفت آب جلوگیری و آب را مدیریت کرد تا بتوان گاوخونی را زنده کرد.

*تالاب گاوخونی هنوز زنده است

در ادامه مراسم یکی از دوست‌داران محیط زیست در سخنانی با بیان اهمیت احیای تالاب بین‌المللی گاوخونی و فواید این تالاب مهم اظهار عنوان کرد: تالاب گاوخونی هنوز زنده است و امید برای زنده‌ کردن آن وجود دارد، هنوز گونه‌های جانوری در اطراف تالاب دیده می‌شوند که بسیار خوشحال کننده است، امیدواریم دولت همان‌گونه که توجه ویژه‌ای به احیای دریاچه ارومیه دارد همانگونه به احیای زاینده‌رود و به خصوص تالاب بین‌المللی گاوخونی نیز اهمیت دهد.

بخشدار ورزنه نیز در سخنانی با اعلام این‌که تالاب بین‌المللی گاوخونی از اکوسیستم‌های بسیار مهم در فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود، گفت: امیدواریم دولت بیش از گذشته کمک کند تا این تالاب بین‌المللی احیا شود، این تالاب نقش مهمی در افزایش میزان گردشگری در منطقه دارد و جلوی حرکت شن‌های روان را می‌گیرد.

وی تصریح کرد: امیدواریم همان‌گونه که آب برای کشت پاییزه در رودخانه زاینده‌رود جاری شد و به کشاورزان کمک بسیاری کرد در اردیبهشت و خرداد سال آینده نیز شاهد جاری بودن آب رودخانه باشیم تا کشاورزان بتوانند به کشت خود بپردازند.

بعد از انجام سخنرانی مسئولان، شرکت‌کنندگان در این گردهمایی با تشکیل حلقه انسانی در اطراف باتلاق گاوخونی خواستار احیای هرچه سریع‌تر این تالاب بین‌المللی شدند.