این روزها تب حضور در بورس در کشور بسیار بالا رفته و سرمایهگذاری در آن، طرفداران بسیاری پیدا کرده و تقریبا در بیشتر محافل و جمعها، صحبت از سیگنالهای بورسی است. در واقع کسانی که تجربه بلندمدتی در سرمایهگذاری در این حوزه دارند و تازهواردهایی که برای افزایش سرمایه وارد این بازار شدهاند، همه و همه درگیر شاخص بورس کشور هستند.
با این حال، سرمایهگذاری در بورس و تغییر جهت نقدینگی به سمت این بازار، نگرانیهایی را هم ایجاد کرده؛ به طوری که بعضی از کارشناسان بازار سرمایه، نگران تازهواردهایی هستند که سرمایه خود را در این کار گذاشتهاند، ولی شناختی از اصول آن ندارند. از طرف دیگر؛ برخی از صاحبنظران نیز، از حبابی بودن بورس ایران سخن میگویند و اینکه رشد شاخصهای آن واقعی نیست.
حال این سوال پیش میآید که "آیا حضور گسترده مردم در بورس، عادی است؟" و "آیا رشد چشمگیر بازار سرمایه ایران، منجر به شکوفایی و جهش تولید خواهد شد؟" به منظور دریافت پاسخ این سوالات، گفتوگویی با دکتر حسن قالیباف اصل؛ رییس سازمان بورس و اوراق بهادار انجام دادهایم.
وی معتقد است: "در حال حاضر بخش تولید برای تامین و تکمیل مالی و نیز تامین سرمایه در گردش خود، نیازمند منابع مالی میباشد؛ بنابراین ضروری است تا برنامههایی در دستور کار قرار گیرد که با تسهیل تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد، جهش تولید محقق شود که البته یکی از اقدامات اساسی در این زمینه، پذیرش شرکتهای جدید در بازار سرمایه است." در ادامه، مشروح این مصاحبه از نظر شما خوانندگان محترم میگذرد.
******************************
راهبرد اصلی بورس در سال جهش تولید چیست؟
بازار سرمایه کشور بعد از سیستم بانکی، یکی از مهمترین بخشهای تامین مالی تولید است و با دو بازوی بازار سهام و بازار بدهی (مشارکت و اوراق مالی اسلامی) نقش پُر رنگی در تامین مالی کمهزینه و سریع اقتصاد خواهد داشت. به دلیل وجود سرمایههای لازم و سیستم منسجم معاملاتی حاکم بر آن، تامین مالی فعالیتها از طریق بازار سرمایه با سرعت و سهولت بیشتری انجام میشود. همچنین هزینه تامین مالی در بازار سرمایه با استفاده از ابزارهای تامین مالی متعدد آن میتواند کمتر از تامین مالی از مسیر نظام بانکی باشد.
یکی دیگر از مزیتهای تامین مالی از طریق بازار سرمایه، به کارگیری سرمایههای خُرد مردمی است که ظرفیت سرمایههای بلااستفاده در اقتصاد را فعال و از هدایت به سمت بازارهای غیرمولد جلوگیری خواهد کرد.
در حال حاضر بخش تولید برای تامین و تکمیل مالی و نیز تامین سرمایه در گردش خود، نیازمند منابع مالی میباشد؛ بنابراین ضروری است تا برنامههایی در دستور کار قرار گیرد که با تسهیل تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد، جهش تولید محقق شود.
یکی از اقدامات اساسی در این زمینه، پذیرش شرکتهای جدید در بازار سرمایه است که این ظرفیت را در اختیار شرکتهای خارج از بورس قرار میدهد که با فروش بخشی از سهام خود در بازار سرمایه و کسب منابع مالی حاصل از این اقدام، به توسعه و گسترش فعالیتهای جدید خود بپردازد. اقدام دیگری که میتواند کمک فراوانی به بخش مولد اقتصاد داشته باشد، انتشار اوراق مالی اسلامی است.
در همین راستا؛ بخشهای تولیدی مختلف اقتصاد میتوانند با انتشار انواع اوراق در بازار سرمایه، اقدام به تامین و تکمیل مالی و سرمایه در گردش مورد نیاز خود نمایند. در واقع؛ هر چه بازار سرمایه توسعهیافتهتر و کارآمدتر باشد، قدرت جذب و تجهیز منابع بیشتر میشود و اقتصاد کشور را در تامین مالی پروژههای مورد نیاز برای جهش تولید کمک خواهد کرد.
ناگفته نماند که توسعه بازار سرمایه از طریق ایجاد شبکه گسترده معاملات و تنوع ابزارهای مالی، تاثیر مفیدی بر فرآیند تجهیز منابع مالی بازار سرمایه خواهد داشت. به عبارت دیگر؛ بازار سرمایه با فراهم کردن زیرساختها، فناوری و توسعه بازار، امکان تجهیز و هدایت وجوه را به سمت سرمایهگذاری مولد تسهیل میکند. بنابراین، با توسعه هر چه بیشتر این بازار، شرایط لازم برای تجهیز منابع داخلی از طریق بازار سرمایه فراهم میگردد.
عرضه سهام شرکتهای دولتی چه تاثیری بر روند عمقبخشی بورس خواهد داشت؟
بورس به عنوان یک بازار مطمئن میتواند نقش قابل توجه و کارآمدی در خصوصیسازی کارخانهها و شرکتهای دولتی داشته باشد و در خیلی از موارد، مکانیزم عرضه سهام دولتی در بورس میتواند سالمتر از روشهای مزایده و مذاکره باشد.
وظیفه تجهیز منابع پسانداز به سوی سرمایهگذاری مورد نیاز نیز، توسط بازار پول و بازار سرمایه انجام میشود. البته در نخستین مراحل توسعه، بازار پول نقش اساسی را در تجهیز منابع پسانداز به عهده دارد؛ اما به تدریج که اقتصاد توسعه مییابد، بازار سرمایه بخش فزایندهای از پساندازها را به سوی سرمایهگذاری هدایت میکند.
با نگاهی به تجربه کشورهای توسعهیافته؛ بخش مالی و اجزای آن، از جمله بازار سرمایه در این کشورها، بهگونهای بوده که همواره سهم چشمگیری از منابع مالی مورد نیاز بنگاههای تولیدی و اقتصادی، از طریق بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار به عنوان مهمترین نهاد بازار سرمایه تامین شده است.
مشخصه مهم بورس اوراق بهادار، حمایت قانون از صاحبان پساندازها، سرمایههای راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
شرکتهای دولتی با پیوستن به بازار سرمایه و واگذاری سهام خود به بخش خصوصی (عموم مردم) به اهدافی نظیر، بازدهی تولید، افزایش کمیت و تنوع کالا و خدمات، توسعه بازار سرمایه و گسترده شدن مالکیت سهام دست مییابند.
از طرفی؛ جلب سرمایههای پراکنده و پساندازهای کوچک مردم به وسیله بازار معاملات اوراق بهادار، ساز و کاری است که از طریق آن میتوان سرمایههایی عظیم فراهم آورد. چنین شیوهای موجب میشود تا سرمایههای اندک، جذب سرمایههای مولد شده و به رونق اقتصادی کشور کمک شود؛ در حالی که در نبود اینگونه امکانات جهت سرمایههای کوچک، به فعالیتهای غیرمولد هدایت میشوند که موجب ایجاد تورم و دیگر مشکلات اقتصادی مانند عدم اشتغال، پایین آمدن تولید ناخالص ملی و غیره خواهد شد.
آیا رشد شاخص کل بورس طی ماههای گذشته را عادی میدانید؟ به نظر شما این رشد زنگ خطری برای بازار سرمایه ایران نیست؟
سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور حفاظت از سرمایهگذاران اقداماتی را به انجام میرساند؛ اما مسئول شاخص نیست، بلکه شاخصهای بورس و فرابورس به شرایط کلی اقتصادی در کشور و نحوه فعالیت سرمایهگذاران در این بازار مربوط میشود.
در حال حاضر، اقبال عمومی به بازار سرمایه زیاد شده و دولت نیز نگاه ویژهای به این بازار دارد. نمود اصلی نگرش دولت، به صورت تقویت عرضه سهام شرکتهای دولتی در بازار سرمایه و انتشار اوراق بدهی در این بازار است.
دولت در این خصوص فعال است و در قالب صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله نیز به نوعی سهام در اختیار مردم قرار میدهد.
از سوی دیگر، بازار سرمایه این روزها دیگر آن بازار معمولی گذشته نیست، بلکه به عرصه ویژهای تبدیل شده که دلیل آن، آزادسازی سهام عدالت است.
اگر در پایان سال گذشته حدود 11.5 میلیون کد سهامداری وجود داشت و در حال حاضر نزدیک به 46.5 میلیون کد سهام عدالت نیز به آن اضافه شده و میتوان گفت که تقریبا 60 میلیون نفر در ایران دارای کد سهامداری شدهاند که نسبت به کشورهای منطقه، کاملا عدد خاص و متفاوتی است.
بازار سرمایه همیشه بالا و پایین داشته و این جمله مشهور است که نوسان، جزو ذات بازار سرمایه است. مساله کلیدی اینکه؛ ورود و فعالیت در بازار سرمایه، نباید با نگاه کوتاهمدت باشد. دانش و تجربه مالی اذعان میدارد که بازار سرمایه در بازههای 10 ساله، بهترین بازدهی را داشته است.
شایعات در مورد ریزش ناگهانی بورس در چند ماه آینده را چگونه ارزیابی میکنید؟
مدتهاست که چنین مسایلی مطرح میشود. برخی از تحلیلگران بازار سرمایه از اواسط سال گذشته خبر دادند که بازار به زودی ریزش خواهد کرد و بعضیها آنقدر این سخن را در مقاطع مختلف تکرار کردند که اگر روزی هم به فرض مثال، شاهد چنین امری باشیم، میتوانند بگویند که نسبت به آن هشدار داده بودند؛ اما واقعیت این است که هیچکس قادر نیست، آینده بازار مالی را به این صورت پیشبینی کند.
متغیرهای زیادی وجود دارند که شامل شرایط بینالمللی، وضعیت درآمدهای کشور، سیاستهای انقباضی و انبساطی بانک مرکزی و سیاستهای مربوط به صنعت میشوند.
نگرانی این دسته از افراد از این جهت است که به نظر آنها در بازار مالی حباب وجود دارد؛ ولی مساله این است که بازارهای مالی توسط سرمایهگذاران ساخته میشوند.
اگر معتقد باشیم که در این بازار، حباب وجود دارد، باید توجه کنیم که چنین مسالهای در بسیاری از بازارهای دیگر نظیر بازار مسکن، طلا، خودرو و غیره هم مشاهده میشود. این ترس را همیشه میتوان به جان مردم انداخت که روزی ورشکست خواهند شد؛ ولی این دلسوزی راه بهتری هم دارد و آن راه این است که به سرمایهگذاران بگوییم که به طور کلی و صرفنظر از اختلاف نظرات کارشناسی،مردم در صورتی که خود متخصص بورس نیستند، از ابزارهای غیرمستقیم، یعنی صندوقها و سبدگردانها استفاده کنند.
این ابزارها توسط متخصصان خبره مدیریت میشوند و از این رو، هرگونه مخاطرهای در خصوص بازدهی سرمایه به شکل مناسبی مدیریت میشود. اگر هم قصد دارند که شخصا در این بازار فعالیت داشته باشند، حتما توصیههای سرمایهگذاری در بازارهای مالی را مورد نظر قرار دهند که از جمله این توصیهها میتوان به یادگیری و کسب تجربه اشاره داشت.
افراد کماطلاع، باید زمانی را برای یادگیری صرف کنند.
موسسات دارای مجوز از کمیته راهبری آموزش بازار سرمایه، در سایت شرکت اطلاعرسانی و خدمات بورس معرفی شدهاند و افراد میتوانند از طریق تماس یا مراجعه به این موسسات، از خدمات آموزشی آنها بیشتر مطلع شده و بهرهمند شوند. اصل دیگر اینکه؛ بهتر است که افراد به یکباره سرمایه خود را وارد بازار نکنند، بلکه به تدریج و با کسب تجربه این کار را انجام دهند.
از طرف دیگر؛ افرادی که در بازار سرمایه فعالیت دارند، باید مسایل بنیادین دیگر مانند عدم فروش وسایل ضروری زندگی را نیز در نظر داشته باشند.
آیا رشد چشمگیر بازار سرمایه ایران منجر به شکوفایی صنعت و تولید خواهد شد؟
قطعا همینطور است. برای دستیابی به نتایج چشمگیرتر در این زمینه، باید شناوری سهام توسط شرکتها افزایش یابد. به عبارت دیگر؛ باید تعداد بیشتری از سهام شرکتهایی که عرضه محدود داشتهاند، در اختیار مردم قرار گیرد تا اقتصاد عمومیتر شود تا آن شرکتها نیز از مزایای بازار سرمایه بهرهمند شوند.
ما انواع اوراق بدهی را داریم که برای کاربردهای مختلف توسط کمیته فقهی سازمان بررسی شده و مجوز فقهی دریافت کردهاند. ناگفته نماند که این ابزارها، کمک شایان توجهی به جهش تولید میکنند.
از طریق این ابزارها نقدینگی موجود در جامعه جمعآوری شده و در اختیار شرکتهای تولیدی و خدماتی قرار میگیرد تا فعالیت بهتری داشته باشند. به طور کلی رونق بازار سرمایه، انگیزه بنگاههای اقتصادی به تامین مالی از بازار سرمایه، اجرای پروژههای جدید و طرحهای توسعهای در شرکتها را افزایش میدهد.
آزادسازی سهام عدالت چه تاثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت؟
آزادسازی سهام عدالت به مردمیشدن اقتصاد کمک میکند و در مجموع، موجب بزرگتر شدن ابعاد بازار سرمایه میشود. اینکه عموم مردم کشور بتوانند از مواهب بازار سرمایه بهرهمند شوند، بسیار جذاب است. آزادسازی سهام عدالت از نظر ارزش بازار، اتفاق مهمی است؛ اما موضوع مهمتر این است که فرهنگ بازار سرمایه تا اقصی نقاط کشور نفوذ میکند. از این به بعد، مردم میتوانند با یادگیری نحوه فعالیت در بازار سرمایه، هم به عمقبخشی به این بازار کمک کنند و هم اینکه احیانا در داراییهای غیرمولد مثل ارز سرمایهگذاری نشود، بلکه سوگیری سرمایهگذاری به سمت داراییهای مولد و اقتصاد واقعی باشد. در واقع وقتی مردم به صورت گسترده چه به شیوه مستقیم و چه به شیوه غیرمستقیم در این بازار فعال باشند، از تولید ملی حمایت میشود. سرمایه مازادی که ممکن است در یک واسطهگری غیرمفید به کار گرفته شود، میتواند در راستای تولید در کشور قرار گیرد. تاکنون نیز بیشتر مردم به نگهداشت سهام علاقه داشتهاند که نکته مثبتی است. امیدواریم با اقدامات آموزشی و توسعه فرهنگ سهامداری شاهد آن باشیم که بازار سرمایه، علاوه بر رشد، به ارتقای سواد مالی جامعه کمک کند، امری که سازمان در خصوص آن مصمم است.
چه توصیهای به فعالان و همچنین تازهواردان بازار سرمایه دارید؟
یک تحول بزرگ و تاریخی در استقبال مردم از بازار سرمایه صورت گرفته و ارزش کل این بازار را به بیش از پنج هزار هزار میلیارد تومان رسانده و نقش بورس در اقتصاد ایران پر رنگ شده است. باید اقداماتی صورت گیرد تا مردم با آگاهی و شناخت کافی وارد این بازار شوند و از ظرفیت صندوقهای سرمایهگذاری، شرکتهای مشاوره و سبدگردانها برای سرمایهگذاری استفاده کنند تا بلکه میزان ریسکپذیری آنها کاهش یابد. تقاضای بنده از مردم این است که از خرید و فروش مستقیم در بورس پرهیز کنند و در اینباره، از افراد مجوزدار و شناسنامهدار مشاوره بگیرند.
البته سرمایهگذار، مسئول تصمیمات خود است؛ بنابراین باید در این زمینه دقت کافی داشته باشد و با قبول مسئولیت، اقدام به سرمایهگذاری کند. اندازه بازار سرمایه در مقایسه با گذشته بسیار متفاوت شده و اکنون بهترین فرصت برای تعمیق بازار سرمایه و ارتقای جایگاه این بازار در اقتصاد ملی و تامین مالی بنگاههای بخش خصوصی است؛ بنابراین هلدینگهای بزرگ که سهام آنها در بورس است، باید از این فرصت برای تامین مالی استفاده کنند. از طرفی؛ اگر این هلدینگها، طرحی دارند که در گذشته نمیتوانستند تامین مالی کنند، اکنون به راحتی میتوانند از بازار سرمایه این کار را انجام دهند؛ ضمن اینکه از طریق اوراق بدهی و اوراق مشارکت با قابلیت تبدیل به سهام نیز میتوانند تامین مالی را انجام دهند. همچنین بر معطوف شدن توجه آحاد جامعه به بورس و فرهنگسازی، آموزش و ارتقای دانش مالی بیش از گذشته و همچنین همراهی رسانهها با نهاد ناظر بازار سرمایه، تاکید داریم و ابراز امیدواری میکنیم که سازمان بورس و اوراق بهادار با کمک رسانهها، شاهد افزایش آگاهی عمومی جامعه نسبت به سرمایهگذاری صحیح در بازار سرمایه باشد.
بازارهای مکمل بورس از قبیل بازار بدهی و موارد مشابه تا چه میزان در ایران توسعه یافتهاند؟
این بازارها، نسبت به بازار سهام هنوز جای کار دارند. روزی فعالان بازار سرمایه از اینکه به بازار بدهی توجه شود، هراسان بودند؛ ولی به تدریج مشاهده شد که بازار بدهی و بازار سهام جایگاههای خود را دارند. متخصصان بازارهای سرمایه معتقدند: "بازار بدهی میتواند از نظر ارزش بازار هماندازه بازار سرمایه باشد." گاهی دیده میشود که در برخی از کشورها، ارزش بازار بدهی، حتی دو برابر بازار سهام است، ولی در کشورمان، این میزان پایین است. البته در یک سال گذشته، رشد قابل توجهی را در این بازار شاهد بودهایم؛ ولی در هر صورت، نیاز به توسعه این بازار، مشهود است. ما از پیشنهادها در این خصوص استقبال میکنیم و معتقدیم که شرکتهای تامین سرمایه باید در این زمینه فعالتر شوند.
و سخن آخر...
از شما نهایت تشکر را دارم که فرصتی برای ارائه دیدگاهها ایجاد کردید. در پایان، از همه مردم عزیز کشورمان میخواهم تا با دانش و آگاهی در این بازار سرمایهگذاری کنند و چنانچه به هر دلیلی فرصت یادگیری و فعالیت مستقیم را ندارند، از خدمات صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و سبدگردانها بهرهمند شوند.
منبع :ماهنامه دنیای سرمایهگذاری