استاد دانشگاه برگن نروژ در گفت و گو با «تابناك»؛
در گذشته نه چندان دور رود كارون به غير از امكان تأمين آب آشاميدني، كشاورزي و توليد برق مصرفي، همچنين از شرايط مناسبي براي جذب سرمايه گذاري، ايجاد مكان هاي تفريحي و توسعه حمل و نقل آبي برخوردار بود؛ شرايطي كه نه تنها به خوبي از آنها استفاده نشد، بلكه به گونه اي پيش رفت كه اكنون بايد منتظر نابودي كامل تمدن حاشيه كارون بود.
در گذشته نه چندان دور رود كارون به غير از امكان تأمين آب آشاميدني، كشاورزي و توليد برق مصرفي، همچنين از شرايط مناسبي براي جذب سرمايه گذاري، ايجاد مكان هاي تفريحي و توسعه حمل و نقل آبي برخوردار بود؛ شرايطي كه نه تنها به خوبي از آنها استفاده نشد، بلكه به گونه اي پيش رفت كه اكنون بايد منتظر نابودي كامل تمدن حاشيه كارون بود.
به گزارش «تابناك» رود كارون و جلگه خوزستان سال هاست، با آسيب هاي زيستي محيطي و اجتماعي فراواني رو به روست. كاهش منابع آب پايين دست، شوري آب، اجراي طرح هاي متعدد انتقال آب و دعواهاي استاني در جلگه خوزستان و حوزه آبريز كارون از مهم ترين نگراني هاي اين منطقه است.
هرچند رود كارون با سابقه تاريخي طولاني اش و به عنوان طولاني ترين رود ايراني، نقش بي بديلي در شكل گيري تمدن هاي باستاني و تاريخي ايران داشته و امروزه نيز حيات ميليون ها ايراني ساكن در غرب و جنوب غرب كشور به حيات آن وابسته است، بررسي ها نشان مي دهد، هم اکنون شرايط حاكم بر اين رود اصلاً مساعد نيست.
توضيح اينكه بر سر رود كارون در سال هاي اخير تعداد زيادي سازه انساني همانند سد، تونل انتقال آب و چاه هاي آب صنعتي و كشاورزي ساخته شد كه همگي در زايش و افزايش بحران هاي زيست محيطي و اجتماعي كارون موثر بود.
ساخت سدهايي مثل كارون 1، كارون 2، كارون4، مسجد سليمان، سدهای گتوند عليا و سد تنظيمي گتوند جرا و پيگیري طرح هاي انتقال آبي مثل كوهرنگ 1، چشمه لنگان، بهشت آباد، سبزكوه، ساخت تعداد زيادي كارخانه هاي صنعتي وتوسعه كشاورزي در حاشيه رود تنها بخشي از اين اقدامات انساني است كه رود كارون را با چالش هاي جدي رو به رو كرد.
در رابطه با مشكلات و نگراني هاي رود كارون و جلگه خوزستان «دكتر محسن رضايي» دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام در مقاطع زماني و از راه هاي مختلف پيگير مشكلات اين منطقه شد. براي مثال ايشان در همایش نقش عشایر در پیروزی و دستاوردهای انقلاب اسلامی ـ که 15 بهمن‌ماه 1394 در اهواز برگزار شد ـ از پيگيري مشكلات زيست محيطي و اجتماعي اين منطقه ياد كرد و گفت: در سفر اخیر خود به خوزستان در نامه‌ای که به مقام معظم رهبری نوشته‌ام، خواستار رسیدگی به سه مورد از مشکلات خوزستان شدم که شامل آلودگی کارون، گرد و غبار خوزستان و سد گتوند بود که رهبر انقلاب به رئیس‌جمهور ابلاغ کردند که این سه مسأله مهم باید در دستور کار قرار گیرد و اکنون در برنامه ششم توسعه به این موارد توجه شده است.
هرچند دولت يازدهم در برنامه ششم توسعه به صورت ويژه به اين مسأله توجه كرد و در ماده 12 و 13 برنامه ششم توسعه مسائلي نظير حقابه محيط زيستي، افزايش بهره وري در مصرف آب، توليد پايدار در بخش كشاورزي، تعادل بخشي به سفره هاي آب زير زميني و... را مورد توجه قرار داد، بايد گفت، حجم مشكلات جلگه خوزستان و اختصاصاً رود كارون به قدري حاد شده كه جدا از برنامه ششم توسعه بايد براي اين منطقه از كشور برنامه ويژه اي در نظر گرفت.
در اين رابطه دكتر «ناصر كرمي» استاد دانشگاه برگن نروژ و كارشناس مسائل محيط زيست به «تابناك» گفت: جلگه خوزستان قرباني دو پديده مهندسي اشتباه زمين و عدم توسعه است. منظور من از مهندسي اشتباه زمين پديده هاي انسان ساخت منطقه شامل ساخت سدها و كارخانه هايي است كه هرگز با محيط انطباقي ندارند و در گذشته تنها با توجيه اقتصادي ساخته شدند و هدف مسئولان از اين سازه هاي انساني سرويس دادن كوتاه مدت به مردم و بهره برداري اقتصادي از منابع موجود بود. مسئولان هر كاري خواستند بدون ملاحظه توانمندي ها و ضرورت هاي منطقه انجام دادند.
كرمي در مورد راه موجود براي جبران گذشته افزود: مهندسي معكوس زمين در جلگه خوزستان و بازطراحي و باز تعريف سازه هاي انساني يكي از راه هاي حل مشكلات جلگه خوزستان است.
اين استاد دانشگاه در مورد عدم توسعه اين منطقه از كشور نيز گفت: از ابتداي دهه چهل و با ورود درآمدهاي نفتي به اقتصاد كشور جدا از توسعه صنايع نفتي در منطقه افزايش ساير صنايع نيز دنبال شد. در دهه چهل مجموعه اي از كارخانه ها كه متناسب با شرايط همان دوره مدرن و متكي به منابع آب بودند در منطقه ساخته شدند. اين كارخانه ها متكي به منابع حياتي بودند كه شرايط پيشين سبب شد روند توسعه سازه هاي انساني و فشار انساني بر محيط زيست منطقه افزايش يابد.
استاد دانشگاه برگن نروژ ادامه داد: ضروري بود كه منطبق با فرايندهاي جديد اين صنايع توسعه ادامه مي يافت و به روز مي شد اما اين اتفاق رخ نداد. اكنون آلودگي منطقه رود كارون را به بزرگ ترين منجلاب قابل كشتي راني جهان تبديل كرده و براي رهايي از اين شرايط بايد روند توسعه منطقي ادامه يابد. صنايعي كه عمر مفيدشان تمام شده، تعطيل و صنايعي نيز كه قابليت بازطراحي دارند به سرعت بازبيني و تجهيز شوند.
به گزارش «تابناك» رود كارون و جلگه خوزستان سال هاست، با آسيب هاي زيستي محيطي و اجتماعي فراواني رو به روست. كاهش منابع آب پايين دست، شوري آب، اجراي طرح هاي متعدد انتقال آب و دعواهاي استاني در جلگه خوزستان و حوزه آبريز كارون از مهم ترين نگراني هاي اين منطقه است.
هرچند رود كارون با سابقه تاريخي طولاني اش و به عنوان طولاني ترين رود ايراني، نقش بي بديلي در شكل گيري تمدن هاي باستاني و تاريخي ايران داشته و امروزه نيز حيات ميليون ها ايراني ساكن در غرب و جنوب غرب كشور به حيات آن وابسته است، بررسي ها نشان مي دهد، هم اکنون شرايط حاكم بر اين رود اصلاً مساعد نيست.
توضيح اينكه بر سر رود كارون در سال هاي اخير تعداد زيادي سازه انساني همانند سد، تونل انتقال آب و چاه هاي آب صنعتي و كشاورزي ساخته شد كه همگي در زايش و افزايش بحران هاي زيست محيطي و اجتماعي كارون موثر بود.
ساخت سدهايي مثل كارون 1، كارون 2، كارون4، مسجد سليمان، سدهای گتوند عليا و سد تنظيمي گتوند جرا و پيگیري طرح هاي انتقال آبي مثل كوهرنگ 1، چشمه لنگان، بهشت آباد، سبزكوه، ساخت تعداد زيادي كارخانه هاي صنعتي وتوسعه كشاورزي در حاشيه رود تنها بخشي از اين اقدامات انساني است كه رود كارون را با چالش هاي جدي رو به رو كرد.
در رابطه با مشكلات و نگراني هاي رود كارون و جلگه خوزستان «دكتر محسن رضايي» دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام در مقاطع زماني و از راه هاي مختلف پيگير مشكلات اين منطقه شد. براي مثال ايشان در همایش نقش عشایر در پیروزی و دستاوردهای انقلاب اسلامی ـ که 15 بهمن‌ماه 1394 در اهواز برگزار شد ـ از پيگيري مشكلات زيست محيطي و اجتماعي اين منطقه ياد كرد و گفت: در سفر اخیر خود به خوزستان در نامه‌ای که به مقام معظم رهبری نوشته‌ام، خواستار رسیدگی به سه مورد از مشکلات خوزستان شدم که شامل آلودگی کارون، گرد و غبار خوزستان و سد گتوند بود که رهبر انقلاب به رئیس‌جمهور ابلاغ کردند که این سه مسأله مهم باید در دستور کار قرار گیرد و اکنون در برنامه ششم توسعه به این موارد توجه شده است.
هرچند دولت يازدهم در برنامه ششم توسعه به صورت ويژه به اين مسأله توجه كرد و در ماده 12 و 13 برنامه ششم توسعه مسائلي نظير حقابه محيط زيستي، افزايش بهره وري در مصرف آب، توليد پايدار در بخش كشاورزي، تعادل بخشي به سفره هاي آب زير زميني و... را مورد توجه قرار داد، بايد گفت، حجم مشكلات جلگه خوزستان و اختصاصاً رود كارون به قدري حاد شده كه جدا از برنامه ششم توسعه بايد براي اين منطقه از كشور برنامه ويژه اي در نظر گرفت.
در اين رابطه دكتر «ناصر كرمي» استاد دانشگاه برگن نروژ و كارشناس مسائل محيط زيست به «تابناك» گفت: جلگه خوزستان قرباني دو پديده مهندسي اشتباه زمين و عدم توسعه است. منظور من از مهندسي اشتباه زمين پديده هاي انسان ساخت منطقه شامل ساخت سدها و كارخانه هايي است كه هرگز با محيط انطباقي ندارند و در گذشته تنها با توجيه اقتصادي ساخته شدند و هدف مسئولان از اين سازه هاي انساني سرويس دادن كوتاه مدت به مردم و بهره برداري اقتصادي از منابع موجود بود. مسئولان هر كاري خواستند بدون ملاحظه توانمندي ها و ضرورت هاي منطقه انجام دادند.
كرمي در مورد راه موجود براي جبران گذشته افزود: مهندسي معكوس زمين در جلگه خوزستان و بازطراحي و باز تعريف سازه هاي انساني يكي از راه هاي حل مشكلات جلگه خوزستان است.
اين استاد دانشگاه در مورد عدم توسعه اين منطقه از كشور نيز گفت: از ابتداي دهه چهل و با ورود درآمدهاي نفتي به اقتصاد كشور جدا از توسعه صنايع نفتي در منطقه افزايش ساير صنايع نيز دنبال شد. در دهه چهل مجموعه اي از كارخانه ها كه متناسب با شرايط همان دوره مدرن و متكي به منابع آب بودند در منطقه ساخته شدند. اين كارخانه ها متكي به منابع حياتي بودند كه شرايط پيشين سبب شد روند توسعه سازه هاي انساني و فشار انساني بر محيط زيست منطقه افزايش يابد.
استاد دانشگاه برگن نروژ ادامه داد: ضروري بود كه منطبق با فرايندهاي جديد اين صنايع توسعه ادامه مي يافت و به روز مي شد اما اين اتفاق رخ نداد. اكنون آلودگي منطقه رود كارون را به بزرگ ترين منجلاب قابل كشتي راني جهان تبديل كرده و براي رهايي از اين شرايط بايد روند توسعه منطقي ادامه يابد. صنايعي كه عمر مفيدشان تمام شده، تعطيل و صنايعي نيز كه قابليت بازطراحي دارند به سرعت بازبيني و تجهيز شوند.
بر اساس آنچه آمد، ضروري به نظر مي رسد كه مسئولان در اولويت هاي خود مسأله مشكلات زيست محيطي و اجتماعي جلگه خوزستان از جمله آلودگي هوا، آلودگي آب، كمبود آب، شوري آب و... را مورد توجه قرار دهند؛ اولويت هايي كه در آنها نياز است بازبيني كارايي سازه هاي انسان ساخت موجود و بازطراحي آن دسته از سازه هايي كه با مشكل مواجه هستند و نيز افزايش منابع آب منطقه ديده شود.
