در آستانه انتخابات مجلس بررسی طرح استانی شدن انتخابات در اولویت کاری نمایندگان قرار گرفته و کلیات آن به تصویب رسیده است. این در حالی است که دولتیها به صورت کامل با این طرح موافق نیستند.
محمدباقر نوبخت سخنگوی در خصوص این طرح اعلام کرده است که دولت با کلیات طرح موافق است اما طرح کنونی ارسالی به مجلس شورای اسلانی نیاز به بازنگری اساسی دارد.
لازم به ذکر است که استانی شدن انتخابات تا کنون در ادوار مختلف مجلس طرح شده و بینتیجه مانده است. این بار نیز در نیمه اول آذر ۹۳ با یک فوریت تصویب شد. موافقان آن اعتقاد دارند که در صورت استانی شدن انتخابات نگاه ملی در میان نمایندگان گسترش مییابد و وقت مجلس صرف امور جزیی و محلی نخواهد شد. علاوه بر این سطح کیفی و کارایی مجلس با انتخاب داوطلبان شاخصتر و با صلاحیت برتر، افزایش مییابد.
در مقابل مخالفان طرح کنونی بر این باورند که استانی شدن انتخابات حلقه ارتباط حاکمیت با مردم منطقه محروم و شهرها را قطع کند و هزینههای انتخاباتی چند برابر میشود. مخالفان نگران هستند که استانی شدن انتخابات به لابیگریها و نفوذ ثروتمندان و صاحبان قدرت در مجلس ختم میشود.
بسیاری از موافقان این طرح در عین حال که بر آثار مثبت استانی شدن انتخابات تاکید میکنند نگرانیهایی دارند که در صورت رفع نشدن از جزییات میتواند مشکل آفرین باشد و ضروریست که زیر ذره بین نمایندگان ملت قرار گیرد.
علی مطهری در نشست علنی چهارشنبه ۲ اردیبهشت مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی کلیات طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی در موافقت با این طرح گفت: برای پی بردن به ضرورت طرح مذکور باید ابتدا توضیحاتی ارائه شود، امروز نمایندگان مجلس مجبورند به مشکلات شخصی موکلان خود بپردازند و این در حالی است که وظیفه نمایندگان این نیست، حتی گاهی نمایندگان ناچار به شرکت در مراسم ترحیم خانوادههای موکلان خود هستند.
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس نهم افزود: پرداختن به مسائل جزئی باعث شده وقت نمایندگان برای انجام امور نمایندگی خود کم شود و این در حالی است که در اصول ۷۱ تا ۹۹ قانون اساسی وظیفه نمایندگان قانونگذاری و نظارت بر اجرای آن است.
مطهری افزود: گاهی اوقات فشارهای کاری سنگینی به نمایندگان شهرستانها وارد میشود که نتیجه آن این است که طرحها و لوایح مورد مطالعه نمایندگان قرار نگیرد و بخشی از بار کار شوراهای شهرستان و روستاها و همچنین مسئولیتهای مسئولان شهرستانی به دوش نمایندگان افتاده است، بنابراین باید وضعیت موجود اصلاح شود.
وی در تشریح مزایای طرح مذکور گفت: این طرح باعث میشود نمایندگان در زمینه قانونگذاری وقت بیشتری داشته باشند و وقت خود را صرف مسائل کلان، ملی و استانی کنند که این موضوع ارتقای سطح کاری مجلس را در پی خواهد داشت. همچنین از خرید و فروش احتمالی آرا در حد بالایی جلوگیری میکند، زیرا خرید و فروش آرا در استانها کار بسیار مشکلی است.
مطهری تاکید کرد: طرح مذکور باعث میشود که از وعدههای محلی کاندیداها در جریان انتخابات جلوگیری شود و همچنین از اینکه یک نماینده به دلیل رأیهای طایفهای چند دوره نماینده مجلس شود، جلوگیری میکند و نتیجه آن ایجاد احزاب قوی و تشکیل اتاق فکرهایی است که میتوانند کاندیدا در انتخابات معرفی کنند.
وی ادامه داد: ایجاد وحدت بیشتر بین نمایندگان استانی از مزایای دیگر طرح مذکور است. طرح استانی شدن انتخابات مجلس باعث کاهش حضور مردم در انتخابات نمیشود و با اصل قانون اساسی تناقضی ندارد، چون در اصل ۶۲ قانون اساسی، شرایط و کیفیت انتخابات را قانون تعیین میکند. البته در طرح مذکور کاستیهایی وجود دارد که در صورت تصویب کلیات میتوان به صورت دوشوری آنها را بررسی کرد.
کمال علیپور، نماینده مردم قائمشهر در گفتوگو با تابناک به نامتوازن بودن تعداد نمایندگان در استانها اشاره کرد و گفت: با نگاه استانی شدن در مجلس میتوان به سوی رفع این مشکل حرکت کرد و مطالبات ملی و سنجیده را هدف قرار داد تا مجلس از این حالت روزمرگی خارج شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این ملی شدن نگاه به میزان پاسخگویی به مردم مناطق کوچکتر آسیب میزند؟ گفت: خیر، این طور نیست. مثلا اگر امروز ما پتروشیمی را به هر جایی از مازنداران ببریم بهتر از این است که هیچ جا نبریم و مردم هم راضی هستد.
وی ادامه داد: الان با این اختلافات و روزمرگی مجلس وقت نمایندگان صرف امور بیاهمیت و جزئی میگذرد و به نگاه کلان نمیرسیم اما یک ایرادی وجود دارد که باید خیلی توجه داشت که صاحبان قدرت و ثروت در استانها که لابی خوبی دارند در شهرها نفوذ کرده و نفرات خود را به مجلس بفرستند.
این نماینده مجلس تاکید کرد: این موضوع را نیز میتواند در تدوین جزییات طرح مورد توجه قرار داد و رفع کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که استانی شدن انتخابات چه تاثیری بر تراز نمایندگان و سطح مجلس خواهد داشت، گفت: یکی از نکات مثبت طرح همین است که باعث میشود دیگر کسی در شهرهای کوچک به صورت ایلی و قبیله ایی رای نیاورد و مردم به نخبگان در استان توجه کنند و این حتما به مقتدرتر شدن مجلس میانجامد.
علیپور در رابطه با اثر این طرح بر میزان مشارکت در انتخابات نیز ابراز امیدواری کرد که شاهد مشارکت مردمی بیشتر باشیم.
برخی از نمایندگان مجلس نیز با تکیه بر همان مسائلی که از سوی موافقان به عنوان نگرانی طرح میشود به مخالفت با این طرح میپردازند و مساله از مهمتر از آنی میانگارند که در بررسی جزییات قابل حل باشد.
قاسم جعفری نماینده بجنورد در مجلس شورای اسلامی هفته گذشته در صحن علنی دلایل مخالفت خود با این طرح را تشریح کرد و گفت: اگر انتخابات استانی شود افراد در استان چگونه رای خود را بدست میآورند در حالی که احزابی که از دل مردم بیرون آید در استانها وجود ندارد؟!
وی افزود: تجربه به ما نشان داده است که احزاب با دولتها میآیند و با دولتها میروند. درچنین شرایطی روشن است که نمایندگان استان به گروههای نفوذدار وابسته میشود.
جعفری با اشاره به ضرورت توجه به وظایف نمایندگی در مناطق محروم و شهرهای کوچک، گفت: با استانی شدن انتخابات و لابی گریهایی که ایجاد میشود نمایندگان نمیتوانند به همه اجزاء حوزه انتخابیه خود رسیدگی کنند.
گفتنی است که اکنون در آستانه انتخابات مجلس دهم تعیین تکلیف این طرح بیش از تصویب یا عدم تصویب آن قابل اهمیت و ضروریست. از سوی دیگر موافقان و مخالفان این طرح نگرانیهای نزدیک به هم دارند که در چارچوب بررسیها صحن علنی میتوان به بسیاری از آنها پاسخ داد.