ساختمانی که در کنار مسجد ساخته می‌شود باید با مسجد هارمونی و همخوانی داشته باشد و تضاد بین آنها وجود نداشته باشد، سبک‌های مختلف غیراسلامی که در ایران ساخته می‌شود، خطری برای مردم ایران است که فرهنگی وارد کشورشان شده است که به فرهنگ این کشور آسیب وارد می‌کند.
به گزارش تابناک قم،سفر ژوانی اسپالا، معمار برجسته ایتالیایی به قم و شرکت او در نشست تخصصی «بررسی معماری ایرانی» که با حضور جمعی از اساتید و صاحب‌نظران رشته معماری و مدیران استان موجب شد نقاط قوت و ضعف معماری و شهرسازی در قم باز مورد بررسی قرار بگیرد.
این معمار برجسته ایتالیایی که شهر قم و معماری اسلامی را می‌شناخت و طی یک روز مشاهداتی در شهر داشت، به نکاتی اشاره کرد و بارها از زبان برخی کارشناسان دلسوز در این حوزه بیان می‌شد اما مورد بی‌توجهی قرار می‌گرفت یا از جمله موضوعاتی که مورد انتقاد شدید این معمار ایتالیایی قرار گرفت، قرارگرفتن ستون‌های منوریل در اطراف حرم حضرت معصومه بود که وی این را خطای آشکار سیاست‌گذاری‌های شهرسازی در شهری مانند قم دانست.
وی که در سفری چهار روزه تلاش کرده بود به شهرهای تاریخی ایران سفر کند به قم آمده بود تا یافته‌های خود را درباره معماری این شهر با دیده‌هایش مقایسه کند.
اسپالا اما از مشاهداتش در این شهر چندان خوشنود نشده بود. او شاید تصور می‌کرده که قم دیگری را خواهد دید. شهری شبیه شهرهای صفحات کتاب‌های تاریخ که بناهایی زیبا و یکدست و باغ‌های انبوه اطرافش داشت. این معمار ایتالیایی در عکس‌های قم دهه 30 باغ‌های انبوه دیده بود و گمان می‌کرد این شهر شبیه یکی از باغ‌های بهشت باشد اما متأسف شده بود که چیز دیگری در این شهر دیده و نه تنها از آن باغ‌های انبوه خبری نیست بلکه جای آن را ساختمان‌هایی با تقلید ناقص از غربی‌ها گرفته است.
او درباره آشنایی‌اش با معماری اسلامی می‌گوید: تنها انسان‌ها نیستند که مهاجرت می‌کنند حتی فرهنگ و هنر نیز می‌تواند مهاجرت کند، به طوری که یک بنای تاریخی در شهر تورین ایتالیا ساخته شده است که برگرفته از بناها و معماری اسلامی است.
وی درباره اهمیت حفظ میراث تاریخی در معماری افزود: قانون ایتالیا این است که بناهای هنری و حتی طبیعت مناطق ایتالیا باید نگهداری شود و این جزء قانون اساسی کشور ایتالیاست.
این معمار ایتالیایی که به اصفهان و کاشان هم سفر کرده اظهار داشت: مکان‌های هنری و تاریخی ایران معرف تاریخ و فرهنگ غنی ایران به مردم جهان است، بنابراین مرمت و نگهداری آنها بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: ارزش فرهنگی ایران را می‌توان در معماری‌های اسلامی آن دید و اولین چیزی که به ذهن من آمد این بود که بناهای تاریخی و مساجد، بازارهای ایران لازم است که از نظر هنری در جایگاه جهانی قرار گیرد.
جذب هنر اسلامی شدم
معمار برجسته ایتالیا یادآور شد: کشور ایتالیا یکی از کشورهایی است که دارای آثار معماری‌های هنری است، اما من از 30 سال پیش جذب هنر اسلامی شدم و این هنر برای من جذاب و زیبا بود، هنر اسلامی، دکوراسیون معماری اسلامی و حتی رنگ‌هایی که در این معماری به کار رفته است، حس خارق‌العاده و جاودانگی به انسان می‌بخشد.
اسپالا تأکید کرد: هنر معماری اسلامی می‌تواند یک الگو برای دنیا باشد اما متأسفانه امروز گرفتار مادی‌گرایی شده است. اسپالا خاطرنشان کرد: امروز بناهای تاریخی در مرکز شهر قرار دارد، بناهای یک منطقه باید با هم همخوانی داشته باشد و در یک محله، خانه‌های ویلایی در کنار آپارتمان، وجهه شهر را نازیبا می‌کند.
وی با اشاره به ساخت بناهای رومی در تهران، تصریح کرد: این که برخی از افراد جامعه علاقه‌مند به ساخت بناهای رومی هستند، نشان می‌دهد که این افراد هنوز متوجه ارزش فرهنگ خود نشده‌اند.
معمار برجسته ایتالیا عنوان کرد: ایران باید بر ساخت بناهایی که به فرهنگ این کشور تعلق ندارد، رسیدگی کند که احتمالاً مشکل آن در درون فرهنگ انسان‌هاست.
اسپالا ادامه داد: ساختمانی که در کنار مسجد ساخته می‌شود باید با مسجد هارمونی و همخوانی داشته باشد و تضاد بین آنها وجود نداشته باشد، سبک‌های مختلف غیراسلامی که در ایران ساخته می‌شود، خطری برای مردم ایران است که فرهنگی وارد کشورشان شده است که به فرهنگ این کشور آسیب وارد می‌کند.
کمرنگ شدن جلوه آثار تاریخی با آلودگی صوتی
معمار برجسته ایتالیا اظهار داشت: یکی از مشکلات قم در حفاظت از بناهای تاریخی این است که تنها به مرمت داخل بناهای تاریخی اهمیت داده می‌شود و محیط خارجی و فضای پیرامونی بناهای تاریخی متقارن با فضای داخلی بنا سازماندهی نمی‌شود به‌گونه‌ای که ناظر بیرونی بتواند اثر تاریخی را در قالب یک چشم انداز روشن درک کند انواع آلودگی‌های بصری اعم از ترافیک خودروها و نماهای نامتقارن و درهم و برهم ناشی از بافت‌های مدرن جلوه اثر تاریخی را کور و یا کمرنگ کرده است.
وی با اشاره به چشم‌انداز فضای مسجد امام حسن عسکری (ع) و دیگر مساجد تاریخی ایران، عنوان کرد: اولین زیبایی این مکان‌های تاریخی این است که همه معماری این بناها به سمت محراب پیش می‌رود.
به گفته وی افزون بر جلوه‌های معماری اسلامی درون و بیرون بنا محوطه پیرامونی آن در ارتباط با حرم به گونه‌ای سازماندهی شده است که تلفیق خوبی میان حرم و مسجد به وجود آمده است و یکی از نکات مثبت آن حذف ترافیک خودروها از این فضای عمومی است که اجازه می‌دهد زائران به خوبی با هر دو فضای معنوی ارتباط برقرار کرده و بهره‌مند شوند باید تصمیم گیران و سیاست‌گذاران شهرسازی قم از این نمونه موفق در سازماندهی مجدد بافت قدیمی شهر استفاده کنند.
به عقیده اسپالا معضلی که در حال حاضر در بیشتر بافت تاریخی قم آشکارا دیده می‌شود بی‌توجهی به این تقارن و تلفیق و محوطه‌سازی مطابق با معماری اسلامی است در حالی که این شهر یک شهر مذهبی و مقدس است باید هنر اسلامی و جلوه‌های معماری اسلامی لااقل در فضای تاریخی و معنوی آن چشم و توجه هر زائر و مسافری را به خود جلب کند. در حالی که مساجد زیادی در این شهر وجود دارد و درون آن از زیبایی خوبی برخوردار است اما به سبب پیروی ناقص و نادرست از الگوی معماری رمی (برای نمونه استفاده از سنگ تراورتن برای نمای ساختمان‌ها) و غربی و سبک‌های مدرن جذابیت و جلوه معماری مساجد در متن شهر کمرنگ و یا کور شده است.
اسپالا تأکید کرد: دید عموم به مکان‌های تاریخی باید زیبا باشد، فضای اطراف یک مکان تاریخی باید با بنای تاریخی همخوانی داشته باشد، اما امروز فضاها و بناهای مدرن شهری باعث شده است که زیبایی این مکان‌های تاریخی از بین برود. وی با اشاره به ستون‌های مونوریل شهری قم در پیرامون حرم ، عبور این پروژه از جوار حرم را یک خطای آشکار در سیاست‌گذاری شهرسازی قم ارزیابی کرد.
نبود نقشه جامع معماری اسلامی در شهر دینی قم
وی ادامه داد: بایستی مدیران شهرسازی قم از این اصل غفلت نورزند که قم یک مکان مقدس است و فضای مقدس بایستی باغ بهشت را تداعی کند یعنی به جای جنگل ماشین‌ها در پیرامون بازار و حرم و غوغای گوشخراش خودروها بوستان، درخت و آب نما و محوطه‌هایی برای قدم‌زدن زائران در فضای مسجد و حرم و بازار جلوه کند. من تصاویر شهر قم در دهه سی را دیده‌ام این شهر مملو از درختان و باغ بوده است که اکنون اثری از آنها نیست چرا شهر قم فاقد درخت است. به نظر من مشکل کمبود آب نیست، مشکل ناشی از نداشتن نقشه جامع معماری اسلامی برای یک شهر دینی و مقدس مانند قم است.
اسپالا تأکید کرد: دید عموم به مکان‌های تاریخی باید زیبا باشد، فضای اطراف یک مکان تاریخی باید با بنای تاریخی همخوانی داشته باشد، اما امروز فضاها و بناهای مدرن شهری باعث شده است که زیبایی این مکان‌های تاریخی از بین برود.
وی بیان داشت: یکی از مهم‌ترین مشکلات شهرسازی مدرن این است که به صورت مجزا از بناها نگهداری می‌شود و تنها به مرمت ساختمان تاریخی توجه می‌شود ولی در حقیقت، باید کل شهر را در نظر گرفت و به محیط بنای تاریخی نیز باید توجه شود.
معمار برجسته ایتالیا اظهار داشت: دیر گچین یکی از مکان‌های تاریخی زیبا در استان قم است که دارای پشت‌بام‌های بسیار جذاب است و این مکان می‌تواند به یک مکان توریستی تبدیل شود.
اسپالا از سبک فروشگاه‌های داروهای گیاهی و عطاری‌ها استقبال کرد و اظهار کرد: کارها و سنت‌های قدیمی و شغل‌های قدیمی با فرهنگ ایران همخوانی دارد و نباید از بین برود.
وی خطاب به حاضران در جلسه تصریح کرد: من می‌دانم که شما به مشکلات موجود در شهر خود آگاه هستید و مشکلاتی در مسیر راه وجود دارد، این مشکل مربوط به معماران تمام دنیا می‌شود و تصمیم‌ها را در نهایت معماران نمی‌گیرند، بلکه مسئولان تصمیم‌گیرندگان نهایی هستند.
معمار برجسته ایتالیا عنوان کرد: متأسفانه امروز تمام کارها در دست سرمایه‌گذاران بزرگ است که مشکل بزرگی است، همچنین ما نمی‌توانیم به تنهایی پروژه‌های خود را اجرا کنیم و باید پای بند به قانون باشیم.
اسپالا تأکید کرد: وقتی ایران دارای این توانایی بوده که انقلاب اسلامی را داشته باشد و چنین انقلابی را در دنیا رقم بزند، بنابراین می‌تواند انقلاب شهرسازی را نیز داشته باشد.
وی در پاسخ به توجیهاتی که درباره پذیرش پروژه‌هایی مانند منوریل در شهر قم مطرح می‌شد اظهار داشت: اگر پروژه‌ای به من سپرده شود که با فرهنگ شهرسازی متضاد باشد، قبول نمی‌کنم، اگر پروژه‌ای مخالف با فرهنگ شهرسازی ارائه شود، باید با آن مخالفت کرد.
منبع: همشهری
