شهرداری به عنوان یک نهاد مستقل در جامعه متولی انجام امور خدماتی، رفاهی و عمرانی در سطح شهرها است.
شهرداری را به عنوان سازمانی غیردولتی،غیر انتفاعی و مردمی می‌توان به شمار آورد که وظیفه اداره و مدیریت در امور شهری را برعهده دارد.
این سازمان بزرگ توسط دولت تاسیس و با کسب مجوز از سوی آن و با استفاده از امکانات مردمی اقدام به ایجاد تاسیسات عمومی کرده و برقراری نظم و انضباط شهری و همچنین تامین نیازهای مشترک اهالی و ساکنان محلات مختلف را عهده دار است.
البته قابل ذکر است؛ این نهاد خدمت گذار هزینه بیشتر خدماتی را که به شهروندان ارائه می‌دهد با تعیین مبلغ مشخص و تقسیم منطقی و عادلانه آن بین ساکنان شهر در مناطق مختلف و استفاده کنندگان از خدمات شهرداری از مردم دریافت می‌کند.
*شهرداری نهاد مردمی مستقل
شهرداری از جمله موسسات و نهادهایی است که به صورت مستقل فعالیت می‌کند و طبق قانون در اغلب شهرها ایجاد شده است تا در این زمینه به شهروندان سرویس‌دهی و خدمات رسانی کند.
شهرداری‌ها به عنوان سازمان خدمات رسان در سراسر جهان و به خصوص در کشورهای توسعه یافته دنیا وظایف گوناگونی را عهده دار است.
نخستین بار در سال 1286 شمسی قانون شهرداری‌ها در ایران به تصویب رسید و بعد از گذشت چندسال در سال 1334 اصلاحاتی در این قانون صورت گرفت و قانون مدونی که به عنوان آخرین قانون مورد استفاده شهرداری‌ها باشد دراین سال تهیه شد.
*انجام وظایف و امور شهری توسط شهرداری‌ها
طبق قوانین تصویب شده شهرداری مسئولیت تمامی امور شهری را که شامل آموزش،بهداشت، آب، برق و ... بود، برعهده داشت، ولی بعداز گذشت چندسال بخشی از این وظایف برعهده سایر نهادها و سازمان‌ها محول شد و از حیطه‌کاری شهرداری خارج شد.
ساختار شهرداری‌ها در ایران متشکل از سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و غیردولتی محلی متعددی است که اغلب به علت عدم وجود مدیریت واحد شهری وظایف این سازمان بین آنها توزیع شده است.
طبق ماده 55 قانون شهرداری‌ها که در سال 1334 تصویب شد از جمله وظایفی که برعهده این سازمان است می‌توان به انجام فعالیت‌های عمرانی مثل احداث خیابان‌ها، معابر، میادین و برخی طرح‌های جامع و نظارت بر پروژه‌های ساختمانی اشاره کرد.
همچنین یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظایفی که این سازمان برعهده دارد وظایف خدماتی است، چرا که با ایجاد تاسیسات عمومی تنظیم و نگهداری و تسطیح معابر و مجاری آب و احداث محل‌های مخصوص دفع زباله، نخاله و فضولات ساختمانی و ... نقش مهمی را در فراهم کردن محیطی مناسب برای زندگی شهروندان در شهرهای بزرگ ایفا می‌کند.
*مدیریت بحران و زیباسازی فضای شهری
البته این سازمان با همکاری سایر ارگان‌های مربوطه برای شرایط بحرانی و سوانح و اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی که گاها رخ می‌دهد نیز مسئولیت‌هایی را همچون پیشگیری از حوادث، پیشگیری از آلودگی محیط زیست و نگهداری و تعمیر تونل‌های شهری برعهده دارد.
برای پیشگیری از حوادث غیرمترقبه و همچنین برای کنترل وضعیت نابسامان در مواقع ضروری این نهاد با برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین شده خود نیز با فراهم کردن برخی امکانات مورد نیاز در زمان‌های حساس اقدامات جدی را به عمل می‌آورد.
شاید با کمی توجه به سطح خیابان‌های شهر و فضاهای طبیعی موجود در آن دریابیم که از جمله دیگر اقدامات مفیدی که شهرداری‌ها در شهرهای بزرگ دنیا و حتی شهریی مثل تهران انجام می‌دهند چیزی جز ایجاد فضاهای سبز و پارک‌ها و بوستان‌ها در مناطق و محله‌های مختلف و همچنین احداث سرویس‌های بهداشتی، کشتارگاه‌ها و ورزشگاه‌ها و ... نیست که به منظور تامین رفاه شهروندان و اهالی محله است که این‌ها از جمله وظایف نظارتی، حفاظتی و رفاهی شهرداری‌ها به حساب می‌آیند.
این نهاد برای آنکه بتواند شهر بزرگی مثل تهران را به بهترین شکل ممکن به سایر ملل و کشورهای دنیا معرفی کند با ارائه سرویس‌های خدماتی و رفاهی خود و انجام فعالیت‌های عمرانی برطبق جدیدترین نقشه‌ها و با استفاده از تکنولوژی‌های نوین در زمینه تجهیز مبلمان شهری و زیباسازی فضاهای دیدنی و جذاب شهر اقدامات مفیدی را انجام داده است و تاحدی در جذب گردشگر نقش موثری را برعهده دارد.
*سنگ فرش نامناسب معابر و آسفالت غیراستاندارد
باتوجه به همه این فعالیت‌های مفیدی که این سازمان با همکاری شرکت‌های توابع خود در سطح شهرها انجام داده است اما همچنان در گوشه و کنار کلان شهرها و شهرهای بزرگ با کم و کاستی‌هایی مواجه هستیم.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد زمانی که در خیابان رفت‌وآمد می‌کنید شاهد انجام فعالیت‌هایی از طرف این سازمان هستید که گاهی چندین بار در آن محل انجام شده است و هر دفعه یک مشکلی دارد، مثل آسفالت خیابان‌ها و کوچه‌ها که هر از گاهی باید ترمیم و لکه گیری شود و یا احداث پل‌های عابر پیاده، تعویض سنگ‌فرش خیابان‌ها، رنگ‌آمیزی نامناسب نرده‌ها و خط‌های سفید سطح خیابان و... چه بسا هزینه‌های بسیاری که صرف آنها می‌شود.
آقای حق‌دوست 68 ساله از نامناسب بودن آسفالت سطح خیابان‌های شهر اظهار نارضایتی می‌کند و درباره انتظارات خود از شهرداری می‌گوید: شهرداری با وجود اینکه در چند سال اخیر اقدامات مناسبی را برای ایجاد فضای سبز، زیباسازی خیابان‌ها و پارک‌های شهر انجام داده است اما با این حال هنوز برخی فعالیت‌های این سازمان هزینه‌های بسیاری را بر دوش مردم بر جا می‌گذارد.
آسفالت کردن‌های پی در پی خیابان‌ها که به دلیل استفاده از مواد نامناسب برای ترمیم آنها منجر به بروز خرابی ها و گودال‌های کوچک و بزرگ بر روی آسفالت خیابان‌ها شده است خود یکی از عوامل مهم در خرابی اتومبیل‌ها و نیز نامناسب جلوه کردن چهره شهر است که با استفاده از مواد مناسب و تکنولوژی جدید می‌توان در زیباتر دیده شدن شهر اقدام کرد.
* خدمات رفاهی-شهری ویژه معلولان
شهرداری همچنین خدماتی را برای تسهیل در امر رفت‌وآمد معلولان و جانبازان جامعه برعهده دارد.
این نهاد با ایجاد امکاناتی ویژه معلولان و همچنین احداث و نصب پل‌های هوایی دارای آسانسور و پله‌های برقی در مکان‌های عمومی شهر مثل مترو و ایستگاه‌های اتوبوس و همچنین ایجاد سطوح و معابر ویژه عبور و مرور نابینایان در سطح خیابان اقدامات مناسبی را انجام داده است.
آقای قیاسی 25 ساله از مشکلات قشر معلول و جانباز جامعه و توقع خود از شهرداری در زمینه رسیدگی به نیازهای جدی آنها در زمینه خدمات رفاهی شهری می‌گوید: بارها در خیابان نظرم به افراد معلول و نابینایی جلب می‌شود که در رفت‌وآمدهای خود بسیار با مشکل مواجه‌اند.
وجود سد معبرها و موانع، نامناسب بودن سطح پیاده‌روهای شهر، خرابی آسانسورها و یا نبود سیستم‌های بالابر برقی در مکان‌های عمومی مثل مترو و نامناسب بودن مسیر ورودی و خروجی ایستگاه‌های اتوبوس منجر شده تا بیشتر این افراد در خانه بمانند و انجام کارهای خارج از منزل خود را به اطرافیان خود محول کنند چرا که برای رفتن به بیرون از منزل با مشکلات بسیاری رو به رو هستند.
در نتیجه شهرداری باید هرچه سریع‌تر و با استفاده از ابزار و وسایل مناسب جهت تسهیل رفت‌وآمد قشر معلول اقدام کند تا هم خود این افراد و هم خانواده‌های آنان از حداقل امکانات رفاهی برخوردار شوند.
* ساخت‌وسازهای بی‌رویه و قطع درختان
در همه شهرهای بزرگ و کوچک دنیا حفظ محیط زیست، درختان، بستر رودخانه‌ها و همچنین نظارت بر ساخت وسازهای ساختمانی از جمله وظایف شهرداری‌ها محسوب می‌شود.
این سازمان با صدور و عدم صدور مجوز ساخت‌وساز ساختمان نقش مهمی را در حفظ محیط زیست شهری ایفا می‌کند.
در چند سال اخیر در شهرهای بزرگ ایران مثل تهران و سایر شهرهای دیگر شاهد افزایش میزان ساخت‌وساز خانه‌ها و نابودی برخی باغات و فضاها و درختان سبز هستیم.
خانم عیوضی 49 ساله در رابطه با این مسئله می گوید: شهرداری با صدور مجوزهای ساخت‌وساز بی‌رویه موجب شده است تا برخی خانه‌های ویلایی و باغ‌های تهران که درختان قدیمی و جوان بسیاری را در خود جای داده بودند و عاملی مهم برای سلامت آب‌وهوای شهر به حساب می‌آمدند بدین وسیله قطع شوند و جای آنها برج‌های چندین طبقه سبز شود.
برج‌هایی که در کوچه‌های تنگ و باریک ساخته شده است تا حدی موجب افزایش بار ترافیکی محله‌ها و کمبود جای پارک ماشین برای اهالی آنها شده است، همچنین قطع این درختان نیز سلامت سالمندان و کودکان را به خطر انداخته است. با این وجود شهرداری به عنوان یک سازمان نظارتی بر کار ساخت‌وساز باید دقت کافی را در زمینه صدور مجوز ساخت و همچنین جلوگیری از قطع درختان به عمل آورد.
حال با همه این تفاسیر و با توجه به اقدامات مناسبی که در چند سال اخیر توسط شهرداری شهر بزرگی مثل تهران انجام شده است باید این سازمان برای رفع نواقص و مشکلات موجود در سطح جامعه و کسب رضایت مردم با برنامه‌ریزی‌های صحیح و استفاده از الگوها و متدهای علمی و با نظارت دقیق اقدامات مناسبی را انجام دهد.
