اسدآباد دیار دشت‌های سبز

اسدآباد به عنوان آخرین شهرستان غربی در ۴۷ کیلومتری همدان و در میانه راه اصلی همدان-کرمانشاه قرار گرفته و با وجود آب و هوای مناسب و طبیعت زیبا و برخی آثار تاریخی به دیار دشت‌ها و تالاب‌های دل‌انگیز معروف و زادگاه سیدجمال‌الدین است.

به گزارش تسنیم ؛ در غرب همدان دامنه‌ای وجود دارد که به گردنه اسدآباد مشهور است و در دل آن شهرستانی به نام اسدآباد قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به شهرستان قروه سنندج، از شمال شرقی و مشرق به شهرستان بهار، از جنوب شرقی به شهرستان تویسرکان، از جنوب به شهرستان کنگاور کرمانشاه و از غرب به شهرستان‌ شهرهای سنقر و کنگاور محدود می‌شود.

اسدآباد به سبب بهره‌مندی از جلگه‌های حاصلخیز از مناطق جلگه‌ای کشور به شمار می‌آید و اطراف آن را قله‌های مرتفع الوند و پیش کوه‌های زاگرس و کوه‌های قراول خانه، رزیله و کرکس احاطه کرده است و چشمه‌سارهای فراوانی در دشت اسدآباد وجود دارد که برخی از آنها مأوای پرندگان و جانوران است و آب‌های موجود در منطقه از جمله چشمه‌سارها و سراب‌ها به طور کلی گوارا و مطبوع هستند و از لحاظ سبکی و نداشتن هرگونه مواد معدنی زاید، از آب‌های کم‌نظیر مناطق غرب ایران به شمار می‌آیند.

مهمترین رود جاری در این شهرستان رودخانه دربند است که از منطقه چهاردولی سرچشمه می‌گیرد و به گاماسیاب می‌پیوندد و علاوه بر آن رودهای فصلی دیگری نیز وجود دارند که اکثر آنها در بهار یا پس از آن خشک یا به صورت باتلاق در می‌آیند.

اسدآباد از ایام قدیم آباد بوده و نام آن «آدراپانا» یا ادربنه کهن بوده است و این شهر در دوره قرون وسطی و حتی در دوره مغول، آباد و پرجمعیت بوده به طوری که مورخان از اسدآباد به نام شهری پرجمعیت نام برده اند.

بعد از غلبه لشکر اعراب بر یزدگرد سوم، اهالی شهر تسلیم نشدند و بعد از مقاومت زیاد متواری شدند در نتیجه شهر سقوط کرد و روبه ویرانی نهاد. دیری نگذشت که به فرمان سعدبن وقاص تقریبا در محل امروزی، شهر جدیدی به نام سعدآباد، بنا شد که همین اسدآباد کنونی است.

از نظر تاریخی اسدآباد به دلیل نزدیکی به همدان در زمان‌های قدیم مرکز تمدن بوده است و آثار و نشانه‌هایی از تمدن بزرگ ایران در آن به چشم می‌خورد در این راستا پیدایش سکه‌ها و مجسمه‌های دوران هخامنشی و سکه‌هایی از اتابکان لرستان در عمق ۶ متری زمین، خمره‌های سفالی، آجرهای قالب بزرگ، آثار تمدن بعد از اسلام، خطوط کوفی حک شده در سنگ مزارها و کتیبه‌ای در روستاهای دربند و چهاردولی، نشان از قدمت این منطقه دارد.

دلیل اصلی اهمیت اسدآباد، قرار گرفتن آن بر سر راه اصلی و قدیمی ایران مرکزی به بین‌النهرین است. از آنجا که اسدآباد، در دوره‌های مختلف تاریخی، صحنه کارزارهای بسیاری بوده تغییرات فراوانی در طول تاریخ در آن به وجود آمده است.

در این خطه کهن آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی بسیاری مانند آب انبار صفوی، حمام قدیمی بازار(گلستان)، مسجد میرزا آقاجانی، کتیبه آقاجان بلاغی، پل شکسته، تالاب‌های دربند، پیرسلمان و چشم شور وجود دارد و همچنین این دیار مأمن حضور امامزادگانی همچون امامزاده پیرسلمان، امامزاده چنار، امامزاده عبداله، امامزاده سیدان، امامزاده چی چی مان و امامزداده هادی بوده است.

اسدآباد زادگاه بیدارگر مشرق زمین

 اسدآباد زادگاه بزرگان بسیاری بوده است که از جمله معروف‌ترین آنها سیدجمال الدین اسدآبادی، روشنفکر مسلمان که تلاش بسیاری در اتحاد ملل مسلمان و همچنین آگاهی‌بخشی به مردم داشته است.

بنای‌ یادبود سید جمال‌الدین‌ اسد آبادی‌ در منزل مسکونی وی در محله اسدآباد در نزدیکی امامزاده احمد ساخته شده تا خاطره‌اش محفوظ بماند. سید جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌، متفکر و مصلح‌ اجتماعی‌ شرقی‌ در سال‌ ۱۲۵۴ هجری قمری در اسدآباد همدان‌ به دنیا آمد و در پنجم‌ شوال‌ ۱۳۱۴ هجری قمری در استانبول‌ ترکیه‌ مسموم‌ ‌شد که وی یکی از پیشقدمان آزادی ایران بوده و مبارزات دلیرانه‌اش با عمال استبداد ثبت در تاریخ است و کوشش‌های پیگیرش در راه اتحاد و اتفاق ملل مسلمان مشهور آفاق است.

آب انبار صفوی

 در ابتدای بازار قدیمی اسدآباد، آب انبار بزرگی است که به آب انبار شیخ علیخان معروف است و مخزن آن متشکل از بنایی مستطیل شکل به طول ۲۵ متر و عرض ۲۰ متر و عمق ۶ متر است. طاق آب انبار هم سطح کف بازار قدیمی است و ۱۸ پله چهارمتری از کف بازار قدیمی تا پای شیری که محوطه‌ای چهار ضلعی با طاق ضربی است برای برداشتن آب ایجاد شده است و درازای پله‌ها از پایین به بالا ۴ تا ۵.۲ متر تغییر می‌کند و پله‌ها را با طاقی جناغی که به وسیله آجر زده شده است، پوشانیده‌اند.

کتیبه‌ای با سنگ مرر یکپارچه بر دیوار سمت چپ راهروی آب انبار وجود داشته است که تاریخ تعمیر بنا را وسیله «قرامی غلام» نامی در سال ۱۱۷۳ هجری قمری نشان می‌داده است.

کتیبه آقاجان بلاغی

در ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهر اسدآباد و در نزدیکی روستای آقاجان بلاغی، رودخانه دربند قرار دارد که به دستور حاکم وقت حسین خان بلاغ به یادبود سدی که در دوران صفویه بر روی آن احداث شده است کتیبه‌ای سنگی به نام کتیبه آقاجان بلاغی نوشته است که البته این سد به مرور زمان از بین رفته ولی کتیبه بر روی صخره کوهستانی باقی مانده است.

متن حک شده بر روی سنگ، دو بیت شعر به خط ثلث است که به صورت برجسته از سنگ در آورده شده است که با گذشت به علت تغییرات آب و هوایی چندان خوانا نیست و اما این سنگ نوشته متعلق به سال ۹۵۷ هجری قمری هم زمان بای دوران صفویه است.

حمام گلستان

حمام‌ گلستان که‌ به‌ حمام‌ قدیمی‌ بازار و حمام خان نیز معروف‌ است‌، در محله‌ درب‌ کاروانسرای‌ اسدآباد واقع‌ شده‌ است‌. در ورودی‌ حمام‌ به‌ محوطه‌ای‌ شش‌ ضلعی با سقفی گنبدی‌ باز می‌شود و مصالح‌ اصلی‌ بنا آجر، گچ‌ و سنگ‌ تراشیده‌ مرمر است‌ که قدمت‌ تاریخی‌ آن‌ به‌ دوره‌ صفویه‌ می‌رسد.

طاق این محوطه شش ضعلی حمام گنبدی شکل است و سربینه هشت ضلعی آن در قسمت جلویی راهروی ورودی قرار دارد. در شش ضلع سربینه، شش صفه برای کندن لباس‌ها ساخته شده است و سقف این صفه‌ها به صورت جناغی است. گرم‌خانه حمام از سه قسمت مرکزی، خزینه آب سرد و خزینه آب گرم تشکیل شده و دارای سقفی با طاق جناغی است.

تالاب امامزاده پیرسلمان

این تالاب در ۱۵ کیلومتری غرب شهر اسدآباد قرار گرفته و در جوار تالاب، امامزداه پیر سلمان قرار دارد تعدادی چشمه آب معدنی شیرین و جوشان تالابی به وسعت ۵/۱ هکتار ایجاد کرده‌اند.

این تالاب که نام خود را از امامزاده سلمان گرفته است کاربرد تفریحی، زیارتی، کشاورزی و دامداری دارد و برخی به صورت تفننی در این تالاب ماهی‌گیری نیز می‌کنند از جمله ویژگی‌های این تالاب زندگی تابستانی پرندگان مهاجر در اطراف آن است.

کشیم کوچک و چنگیز نوک سرخ از جمله پرندگانی هستند که در کنار این تالاب جوجه‌آوری می‌کنند و همچنین در این تالاب ماهی سیاه، کولی ماهی و مار آبی وجود دارد و آب تالاب دائمی است و سطح آن کاملاً از نی پوشیده می‌شود.

محوطه پیرامون امامزاده چمنزار است بر این اساس همواره مورد استفاده زائران و گردشگران تالاب در بهار و تابستان قرار می‌گیرد و خود به تنهایی یک قطب گردشگری مذهبی در آن منطقه شده است.

پل شکسته خسروآباد

پل خسروآباد که به پل شکسته نیز معروف است در سمت چپ مسیر اسدآباد به کنگاور قرار دارد و این پل در دوره اسلامی بر روی بقایای پایه‌های ساسانی با مصالح آجر تعمیر گشته و اهمیت بازسازی این پل قرار گرفتن در مسیر کربلا بوده است و همچنین این پل در ادامه رودخانه فصلی قره چای احداث شده است.

این پل از چهار دهانه بدون طاق‌نما و دارای قوس‌هایی از نوع جناغی است. مصالح به کار رفته شده در پل سنگ لاشه، سنگ‌های تراش‌دار مکعبی، آجر مربعی شکل و ملاط و ساروج است.

پل فاقد تزئینات بوده و فقط در وسط چشمه‌ها نوعی آجرکاری سنتی به شیوه نو در آن دیده می‌شود و در ادوار مختلف تعمیرات موضعی روی آن‌ انجام گرفته است.

علاوه بر آنچه گفته شد در اطراف اسدآباد روستاهای هدف گردشگری مانند ویرایی، خنداب، ملهمدره و حبشی هست وجود دارد که بافت تاریخی و طبیعی دیدنی خوبی برای مسافران دارد.