به گزارش خبرگزاری تابناک خراسان شمالی از شیروان، غار کافر قلعه، پوستیندوز و هنامه با راهروهای درهمپیچیده با ویژگیهای خاص از غارهای بسیار دیدنی و طولانی در شهرستان شیروان که از توابع استان خراسان شمالی است، هستند.
* غار پوستین دوز
یکی از غارهای معروف منطقه شیروان است که در 6 کیلومتری شمال شرقی روستای لوجلی واقع شده و فاصلهاش از مرکز شهرستان 32 کیلومتر و در شمال غرب شیروان در دامنه کوههای امام حاضر قرار دارد.
ارتفاع غار از سطح دریا حدود یک هزار و 200 متر و از سطح روستای لوجلی حدود 150 متر است. وجه تسمیه آن نیز از روستای متروکه پوستین دوز در سه کیلومتری شرق غار گرفته شده است، این غار با دهانهای نسبتاً بزرگ و گنبدی شکل به عرض چهار متر و ارتفاع سه متر به دروازهای شبیه است که رو به قبله ( جنوب غربی ) باز میشود، نوع و جنس غار پوستین دوز آهکی است و تولد قندیلهای نو ظهور از جوان بودن غار حکایت میکند.
درون غار مرطوب و خاک آن زرد است به نحوی که غار نوردان پس از خارج شدن از غار کاملاً زرد زعفرانی جلوه میکنند.
ساختمان غار در ابتدا شبیه تونل نسبتاً بزرگی به ابعاد 10×10 متر و ارتفاع 6 متر است که بعداً به سه شعبه اصلی تقسیم میگردد که درست در مقابل در ورودی غار قرار دارند، یکی از شعبات که در سمت راست بقیه قرار دارد، راه اصلی غار را تشکیل میدهد و آن دو راه دیگر پس از حدود 15متر ادامه مسیر بسته میشود.
در ادامه راه اصلی پس از عبور از راههای پر پیچ و خم و باریک و سرازیریها که اگر مسیر حرکت در داخل غار علامت گذاری و به خصوص طناب کشی نشده باشد، انسان به سختی میتواند راهش را پیدا کند، به هر حال پس از عبور از این قسمت به محلی از غار میرسیم که حتماً میبایستی سینه خیز حرکت کرد البته فاصله دهانه غار تا قسمت مذکور 60 متر است.
پس از عبور از منطقه سینه خیز 4 متر طول دارد و افراد تنومند نمیتوانند از این قسمت عبور کنند به محوطهای که نسبتاً بزرگ به ابعاد 3×10 متر ارتفاع تقریبی 4 الی 7 متر به شکل یک شکاف میرسیم که انتهای این شکاف به حفرههای باریک و پر پیچ و خم که بیشتر به سمت بالا تمایل دارند ختم میشود و این جا پایان غار محسوب میشود و اما راه دیگری نیز برای بازگشت وجود دارد که به عبور از 4 متر منطقه سینه خیز احتیاج ندارد منتهی کمی مشکل و فنی است و آن بدین صورت است که در قسمت آخر غار در سمت چپ دیوارهای در حدود 6 متر وجود دارد که در انتهای دیوار حفرهای است که میبایستی از دیوار صعود کرد.
خوشبختانه در مسیر دیواره 6 متری دو گیره محکم به شکل پستان بز به طور واژگون در 5 متری رشد کرده است که چیزی جز دو استالاکمیت نیست و میتوان به کمک آنها صعود کرده و مسیر حفره را به صورت خمیده طی نمود و با تمایل به سمت چپ مسیر راه را ادامه داد و از جلو منطقه سینه خیز سرازیر شد، در کل غار پوستین دوز با وجود انشعابهای فراوان و حفرهای به هم پیوسته و پیچ در پیچ، غار نورد را راه گم میکند و برای افراد نا وارد و غیر فنی بازدید از این غار بدون راهنما و نخ کشی دشوار و خطرناک است. طول مفید غار 120 متر و زمان بازدید 2 ساعت میشود.
* غار کافر قلعه
این غار همان گونه که از اسمش پیداست، غاری مسکونی است و در زمانهای گذشته از آن به عنوان پناهگاه استفاده میشده است، چون در اطراف آن آثاری از سنگ چین و دیوارهای سنگی به چشم میخورد و در راستای این غار در پای کوه ( جنوب غار ) گورستان قدیمی کوچکی قرار دارد که مسکونی بودن آن را به اثبات میرساند.
غار کافر قلعه در ارتفاع 50 متری سطح دره در 5 کیلو متری جنوب غربی روستای گلیان در قسمت راست دره وسیعی که راه برزلی از آن میگذرد واقع است و دهانه غار عمودی به سمت زمین و به صورت شکافی سنگی است که پس از سه متر به کف غار و به منطقه تقریباً وسیعی به ابعاد 6×8 متر با ارتفاع 5/1 متر که انسان ناچار است خمیده راه برود، میرسد که مسیر آن در جهت شرق و شمال شرقی به طول 12 الی 16 متر ادامه دارد و ظاهراً به اتمام میرسد، اما طبق اظهار مطلعین دهانه غار در این قسمت مسدود شده است زیرا سابق بر این در قسمت مسدود شده چاهی به عمق 4 متر وجود داشته که به سمت شرق منتهی میشد و دارای سالنها و فضاهای وسیعی بود و حتی اجناس عتیقه و کتابهای خطی نیز از این غار به دست آمده است.
* غارهای دستکند هنامه شیروان
غارهای هنامه یک مجموعه معماری دستکند هستند که در سه طبقه روی هم در سینهی کوهی در جنوب روستای هنامه از توابع دهستان سیوکانلو در 18 کیلومتری شمال شهرستان شیروان در استان خراسان شمالی قرار گرفته این غارهای دستکند در یکی از درههای فرعی رود اترک به ارتفاع حدود یک هزار و 445 متر بالاتر از سطح دریا واقع شدهاند.
این مجموعه معماری دستکند با توجه به وسعت آنها زمانی جمعیت قابل توجهی از ساکنین بومی منطقه را در خود جای میداده و در سینهی کوهی به نام گرمه دره قرار گرفته و حدود 100 متر از کف دره ارتفاع دارند.
غارهای هنامه در سه طبقه روی هم در دیواره عمودی کوه حفر شده و حفر هر طبقه کف طبقهی فوقانی را تشکیل میدهد.
سقف و یا کف اتاقها یک لایه متراکم شنی با ضخامت 50 تا 100 سانتی متری است که به طور طبیعی در کوه وجود داشته و به طور مناسب از آن بهره برداری شده است دسترسی به این اتاقها از بالای کوه غیر ممکن است. رودخانه فصلی در پای کوه تأمین آب ساکنین غارها نقش اساسی ایفا کرده است.
طبقه اول: که در آن دالانهای نسبتاً بزرگ با پیش آمدگیهایی در پای دیوار به شکل آخور دیده میشود که ارتفاع آخورها متفاوت است در بعضی از آخورها بیش از یک متر، تغذیه حیوانات باربر مانند اسب و قاطر.
طبقه دوم: فضاهای کوچکتر و تو در توی بیشتری دارد که با توجه به وجود اجاقهای متعدد و دود زدگی سقف آنها باید مربوط به زندگی افراد بوده باشد پراکندگی قطعات خمرهها و ظرف سفالین، ذخیره سازی آرد و غلات در پای دامنه و نزدیک به غارها نشانگر زندگی در این محل به ویژه در دورههای آشوب و ناامنی سیاسی است تا ساکنین یارای مقاومت در برابر مهاجمین را داشته باشند.
طبقه سوم: در این مجموعه اتاقهای کمتر ولی نسبتاً بزرگی دارد که احتمالاً انبار بودهاند تمام عناصر معماری داخل این فضاها از قبیل آخورها، اجاقها و غیره از جنس کوه به صورت دستکند ایجاد شده است که در حال حاضر به طور کلی حدود 20 اتاق در این مجموعهی دستکند سالم باقیa مانده و بخش بزرگی از فضاها نیز در اثر ریزش دیواره کوه منهدم شده است این مجموعه منحصر به فرد که مربوط به قرون اولیه اسلام (قرن 4-5 ه.ق) با شماره 22214 در فروردین 1386 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.خبرنگار/غلامرضا مینا