دکتر فرزاد گوهردهی *
7 اردیبهشت ماه سالجاری طرح بسیج ملی کنترل فشار خون در کشور شروع شده و تا 17 تیرماه ادامه خواهد یافت. به همین دلیل بر آن شدم تا مطالبی را هرچند ساده برای آگاهی عموم به رشته ی تحریر در آورم.
ﻣﻬﻤﺘﺮﻳــﻦ ﺑﺨــﺶ ﺩﺳــﺘﮕﺎﻩ ﮔــﺮﺩﺵ ﺧــﻮﻥ ﺩﺭ ﺑــﺪﻥ ﻗﻠــﺐ ﺍﺳــﺖ. رگﻫﺎﻳــﻰ ﻛــﻪ ﺧــﻮﻥ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﻗﻠــﺐ ﻭﺍﺭﺩ ﻣــﻰ ﻛﻨﻨــﺪ، ﺳــﻴﺎﻫﺮگ ﻭ ﺭگﻫﺎﻳــﻰ ﻛــﻪ ﺧــﻮﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻠــﺐ ﺧــﺎﺭﺝ ﻣــﻰ ﻛﻨﻨــﺪ، ﺳــﺮﺧﺮگ ﻧــﺎﻡ ﺩﺍﺭﻧــﺪ. ﻗﻠــﺐ ﺑــﺎ ﻫــﺮ ﺑــﺎﺭ ﺿﺮﺑــﺎﻥ، ﺧــﻮﻥ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺳــﺮﺧﺮ گﻫﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳــﺘﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠــﻪ، ﻧﻴﺮﻭﻳــﻰ ﺑــﻪ ﺳــﺮﺧﺮ گﻫﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﻣــﻰ ﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺑﺎﻋــﺚ ﻣــﻰ ﺷــﻮﺩ ﻓﺸــﺎﺭﻯ ﺑــﻪ ﺩﻳــﻮﺍﺭﻩ ﺳــﺮﺧﺮ گﻫﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﮔــﺮﺩﺩ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺁﻥ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﻣ ﻰﮔﻮﻳﻨــﺪ.
ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﻪ ﺩﻭ ﻋﺎﻣــﻞ ﺑﺴــﺘﮕﻰ ﺩﺍﺭﺩ: ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﺧﻮﻧﻲ ﻛــﻪ ﺩﺭ ﻫــﺮ ﺩﻗﻴﻘــﻪ ﺍﺯ ﻗﻠــﺐ ﺧــﺎﺭﺝ ﻣ ﻰﺷــﻮﺩ، ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘــﻰ ﻛــﻪ ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﺭﺍﻩ ﺧــﺮﻭﺝ ﺧــﻮﻥ ﺍﺯ ﻗﻠــﺐ ﺩﺭ ﺳــﺮﺧﺮگ ﻭﺟــﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﻭﻗﺘــﻰ ﺑــﺎﻻ ﻣــﻰ ﺭﻭﺩ ﻛــﻪ ﻳــﺎ ﺧــﻮﻥ ﺑــﺎ ﻗــﺪﺭﺕ ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﻠــﺐ ﭘﻤــﭗ ﺷــﻮﺩ ﻭ ﻳــﺎ ﻣﺠــﺮﺍﻯ ﺳــﺮﺧﺮگ ﺗﻨــﮓ ﺷــﻮﺩ.
ﻣﻬﻤﺘﺮﻳــﻦ ﻋﺎﻣــﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﺠــﺎﺩ ﺗﻨﮕــﻰ ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﺭﺍﻩ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺧــﻮﻥ، ﺭﺳــﻮﺏ ﭼﺮﺑــﻰ ﺍﺳــﺖ. ﺑــﺎ ﺑــﺎﻻ ﺭﻓﺘــﻦ ﺳــﻦ ﺑــﻪ ﺗﺪﺭﻳــﺞ ﭼﺮﺑــﻰ ﺑﻴﺸــﺘﺮﻯ ﺩﺭ ﺟــﺪﺍﺭ ﺳــﺮﺧﺮگ ﻫــﺎ ﺭﺳــﻮﺏ ﻣــﻰ ﻛﻨــﺪ ﻭ ﻓــﺮﺩ ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺩﺭ ﻣﻌــﺮﺽ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﻗــﺮﺍﺭ ﻣــﻰ ﮔﻴــﺮﺩ. ﻋــﻼﻭﻩ ﺑــﺮ ﺍﻓﺰﺍﻳــﺶ ﺳــﻦ، ﺑﺮﺧــﻰ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫــﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ ﺑﺪﻧــﻰ ﻛــﻢ، ﺗﻐﺬﻳــﻪ ﻧﺎﺳــﺎﻟﻢ ﻭ ﻣﺼــﺮﻑ ﺳــﻴﮕﺎﺭ ﻳــﺎ ﻗﻠﻴــﺎﻥ ﻫــﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﺠــﺎﺩ ﻭ ﺗﺸــﺪﻳﺪ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺗﺎﺛﻴــﺮ ﺩﺍﺭﻧـد.
*مقدار فشار خون طبیعی :
ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎ ﺩﻭ ﻋــﺪﺩ ﻣﺸــﺨﺺ ﻣــﻰ ﺷــﻮﺩ: ﻋــﺪﺩ ﺑﺰﺭﮔﺘــﺮ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺳﻴﺴــﺘﻮﻝ ﺭﺍ ﻧﺸــﺎﻥ ﻣــﻰ ﺩﻫــﺪ ﻭ ﻋﺪﺩ ﻛﻮﭼــﻚ ﺗــﺮ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺩﻳﺎﺳــﺘﻮﻝ ﺭﺍ ﻧﺸــﺎﻥ ﻣــﻰ ﺩﻫــﺪ. ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺩﻳﺎﺳــﺘﻮﻝ ﻣﻬــﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺳﻴﺴــﺘﻮﻝ ﺍﺳــﺖ. ﻭﺍﺣــﺪ ﺍﻧــﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴــﺮﻯ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﻣﻴﻠــﻰ ﻣﺘــﺮ ﺟﻴــﻮﻩ ﺍﺳــﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺰﺭﮔﺴــﺎﻻﻥ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌــﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻰ ﺁﻥ ﭼﻨﻴــﻦ ﺍﺳــﺖ: ﻓﺸﺎﺭﺧﻮﻥ ﻃﺒﻴﻌﻰ (ﻧﺮﻣﺎﻝ): ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺳﻴﺴــﺘﻮﻝ ﻛﻤﺘــﺮ 120ﻭ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺩﻳﺎﺳــﺘﻮﻝ کمتر ﺍﺯ 80 ﻣﻴﻠــﻰ ﻣﺘــﺮ ﺟﻴــﻮﻩ
*فشار خون بالا:
ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺳﻴﺴــﺘﻮﻝ 140 ﻣﻴﻠــﻰ ﻣﺘﺮﺟﻴــﻮﻩ ﻭ ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺍﺯ آن ﻭ یا ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺩﻳﺎﺳــﺘﻮﻝ 90 ﻣﻴﻠــﻰ ﻣﺘــﺮ ﺟﻴــﻮﻩ ﻭ ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ
*ﻋﻼﯾﻢ ﻓﺸﺎرﺧﻮن ﺑﺎﻻ:
ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﻣﻌﻤــﻮﻻ ﻋﻼﻣــﺖ ﻧــﺪﺍﺭﺩ. ﺍﻟﺒﺘــﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳــﺖ ﺍﻓــﺮﺍﺩ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﺳــﺮﺩﺭﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴــﻪ ﭘﺸــﺖ ﺳــﺮ، ﺳــﺮﮔﻴﺠﻪ، ﺗﺎﺭﻱ ﺩﻳــﺪ، ﺧﺴــﺘﮕﻲ ﺯﻭﺩﺭﺱ ﻭ ﺗﭙــﺶ ﻗﻠــﺐ، ﺗﻨﮕــﻲ ﻧﻔﺲ ﺷــﺒﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻫﻨــﮕﺎﻡ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ، ﻭ ﺩﺭﺩ ﺩﺭ ﻗﻔﺴــﻪ ﺳــﻴﻨﻪ ﺩﺍﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ. ﺗﻨﻬــﺎ ﺭﺍﻩ ﺗﺸــﺨﻴﺺ، ﺍﻧــﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴــﺮﻯ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎ ﺩﺳــﺘﮕﺎﻩ ﻓﺸﺎﺭﺳــﻨﺞ ﺍﺳــﺖ. ﺑــﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﻭ ﻛﻨﺘــﺮﻝ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺍﻓــﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﻌــﺮﺽ ﺧﻄــﺮ ﺑــﻪ ﻭﻳــﮋﻩ ﺍﻓــﺮﺍﺩ بالای 30 سال ﻭ ﺯﻧــﺎﻥ ﺑــﺎﺭﺩﺍﺭ ﺍﻧــﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴــﺮﻯ ﺷــﻮﺩ ﺗــﺎ ﺑﺘــﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﻣﻮﻗــﻊ ﺗﺸــﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭﻣــﺎﻥ ﻛــﺮﺩ.
*ﻋﻮارض ﻓﺸﺎرﺧﻮن ﺑﺎﻻ:
1- ﺩﺭ ﺍﻓــﺮﺍﺩﻯ ﻛــﻪ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﺩﺍﺭﻧــﺪ، ﺑــﻪ ﻋﻠــﺖ ﻓﺸــﺎﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺑــﺮ ﻗﻠــﺐ ﺑــﻪ ﺗﺪﺭﻳــﺞ ﻋﻀﻠــﻪ ﻗﻠــﺐ ﺁﻧﻬــﺎ ﺿﺨﻴــﻢ ﻣــﻰ ﺷــﻮﺩ. ﺍﻳــﻦ ﺿﺨﻴــﻢ ﺷــﺪﻥ ﻣــﻰ ﺗﻮﺍﻧــﺪ ﻓﺸــﺎﺭ ﺑــﺮ ﻗﻠــﺐ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳــﺶ ﺩﻫــﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻃﻮﻻﻧــﻰ ﻣــﺪﺕ، ﻋﻤــﺮ ﻓــﺮﺩ ﺭﺍ ﻛــﻢ ﻛﻨــﺪ.
2-ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﺑﺎﻋــﺚ ﻣﻰ ﺷــﻮﺩ ﺗــﺎ ﭼﺮﺑــﻰ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻩ ﺳــﺮﺧﺮگ ﻫــﺎ ﺳــﺮﻳﻊ ﺗــﺮ ﺭﺳــﻮﺏ ﻛﻨــﺪ. ﺭگ ﻫــﺎﻯ ﻗﻠــﺐ ﺩﺭ ﺍﻳــﻦ ﺍﻓــﺮﺍﺩ ﺯﻭﺩﺗــﺮ ﺗﻨــﮓ ﻣــﻰ ﺷــﻮﻧﺪ ﻭ ﺧــﻮﻥ ﻛﻤﺘــﺮﻯ ﺑــﻪ ﻋﻀﻠــﻪ ﻗﻠــﺐ ﻣ ﻰﺷــﻮﺩ و در نهایت ﺳــﻜﺘﻪ ﻗﻠﺒــﻲ ﺭﺥ ﻣــﻰ ﺩﻫــﺪ.
3-ﺭﺳــﻮﺏ ﭼﺮﺑــﻰ ﺩﺭ ﺩﻳــﻮﺍﺭﻩ ﺳــﺮﺧﺮگ ﻫــﺎﻯ ﻣﻐــﺰﻯ ﺑﺎﻋــﺚ ﻛﻢ ﺷــﺪﻥ ﺟﺮﻳــﺎﻥ ﺧــﻮﻥ ﺑــﻪ ﻣﻐــﺰ ﻣــﻰ ﺷــﻮﺩ. ﺍﮔــﺮ ﺗﻨﮕــﻲ ﺑﺴــﻴﺎﺭ ﺷــﺪﻳﺪ ﺷــﻮﺩ ﻭ ﻳــﺎ ﺭگ ﻫــﺎﻯ ﻣﻐــﺰ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﺴــﺘﻪ ﺷــﻮﺩ، ﺳــﻜﺘﻪ ﻣﻐــﺰﻱ ﺭﺥ ﻣــﻰ ﺩﻫــﺪ.
4-ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ همچنین ﻣﻲﺗﻮﺍﻧــﺪ ﺑﺎﻋــﺚ ﭘﺎﺭﮔــﻰ ﺭگ ﻫــﺎﻯ ﻣﻐﺰ ﺷــﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﻧﺮﻳــﺰﻱ ﻣﻐــﺰﻱ ﺍﻳﺠــﺎﺩ ﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻣﻤﻜــﻦ ﺍﺳــﺖ ﺑﺎﻋــﺚ ﻣــﺮگ ﺷــﻮﺩ ﻭ ﻳــﺎ ﺑﺎﻋــﺚ ﺍﺧﺘــﻼﻝ ﺩﺭ ﺣﺮﻛﺖ ﺍﻧــﺪﺍﻡ ﻫــﺎ، ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻭ ﻗــﺪﺭﺕ ﺗﻜﻠــﻢ ﺷــﻮﺩ.
5-ﻓﺸﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑﺎﻻ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺭﺳﺎﻳﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺎ ﺷﻮﺩ.
6-ﺩﺭ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﭼﺸــﻢ ﻣــﻰ ﺗﻮﺍﻧــﺪ ﻣﺸــﻜﻞ ﭘﻴــﺪﺍ ﻛﻨــﺪ ﻭ ﺑﺎﻋــﺚ ﺧﻮﻧﺮﻳــﺰﻱ ﺗــﻪ ﭼﺸــﻢ، ﺗــﺎﺭﻯ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺣﺘــﻰ ﻛﻮﺭﻯ ﺷــﻮﺩ.
*اﮔﺮ ﻓﺸﺎرﺧﻮن ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ، ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟
ﺩﺭﻣــﺎﻥ ﺍﻓــﺮﺍﺩ ﻣﺒﺘــﻼ ﺑــﻪ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﺷــﺎﻣﻞ ﺩﺭﻣــﺎﻥ ﺩﺍﺭﻭﻳــﻰ ﻭ ﺍﺻــﻼﺡ ﺷــﻴﻮﻩ ﺯﻧﺪﮔــﻲ ﺍﺳــﺖ.
ﺍﺻــﻼﺡ ﺷــﻴﻮﻩ ﺯﻧﺪﮔــﻲ ﺷــﺎﻣﻞ ﺍﻳــﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣــﺎﺕ ﺍﺳــﺖ: ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺍﺭﻭ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﻚ ، ﺍﺻــﻼﺡ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫــﺎﻯ ﺗﻐﺬﻳــﻪﺍﻱ ﻧﺎﺳــﺎﻟﻢ: ﻛﺎﻫــﺶ ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﻣﺼــﺮﻑ ﭼﺮﺑــﻲ، ﺣــﺬﻑ ﺭﻭﻏــﻦ ﻭ ﭼﺮﺑــﻰ ﺟﺎﻣــﺪ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳــﻦ ﻛــﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺑــﺎ ﺭﻭﻏــﻦ ﻣﺎﻳــﻊ، ﻛﺎﻫــﺶ ﻣﺼــﺮﻑ ﻧﻤــﻚ، ﻣﺼــﺮﻑ ﻣﻘــﺪﺍﺭ ﻛﺎﻓــﻰ ﻣﻴــﻮﻩ ﻭ ﺳــﺒﺰﻯ، ﭘﺮﻫﻴــﺰ ﺍﺯ ﻣﺼــﺮﻑ ﻏﺬﺍﻫــﺎﻯ ﺳــﺮﺥ ﻛﺮﺩﻧــﻰ ﻭ ﺍﺳــﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺷــﻴﻮﻩ ﻫــﺎﻯ ﺳــﺎﻟﻢ ﺗــﺮ ﭘﺨــﺖ ﻏــﺬﺍ ، ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺪﻧﻰ ﻣﻨﻈﻢ ﻭ ﻛﺎﻓﻰ ، ﺗﺮﻙ ﻣﺼﺮﻑ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻰ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻜﻠﻰ ،ﻛﺎﻫﺶ ﻭﺯﻥ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ ﭼﺎﻗﻰ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ *ﭼﺎﻗﻰ ﺷﻜﻤﻰ.
لطفا در زمان تعیین شده در طرح بسیج ملی کنترل فشار خون و ﺑــﺮﺍﻯ ﻛﺴــﺐ ﺍﻃﻼﻋــﺎﺕ ﺑﻴﺸــﺘﺮ ﺩﺭﺑــﺎﺭﻩ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺑــﺎﻻ ﻭ ﺍﻧــﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴــﺮﻯ ﻓﺸــﺎﺭﺧﻮﻥ ﺧــﻮﺩ ﺑــﻪ پزشک خانواده خود و یا همچنین ﻣﺮﺍﻛــﺰ ﻭ ﭘﺎﻳــﮕﺎﻩ ﻫــﺎﻯ ﺗﻌﻴﻴــﻦ ﺷــﺪﻩ ﻣﺮﺍﺟﻌــﻪ ﻛﻨﻴــﺪ.
* دکتر فرزاد گوهردهی
رئیس روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی مازندران
و رئیس هیئت پزشکی ؛ ورزشی استان مازندران
