گزارشی از یک طرح پرحاشیه؛
در شرایطی که امروز بسیاری از شهرهای کشور درگیر سیل و مشکلات ناشی از آن هستند و دسترسی به آب آشامیدنی سالم مردم این استان‌ها دشوار است، اما موضوع آب شرب اصفهان یکی از موضوعات مهم در سطح کشور است.
به گزارش تابناک به نقل از ایسنا، اگرچه بارش‌های خوب امسال، تااندازه‌ای نگرانی مسئولان را بابت تأمین آب شرب اصفهانی‌ها در تابستان امسال کمتر کرده، باید توجه داشت خشکسالی‌های پی‌درپی و حوادث مختلف، موجب ناپایداری در تأمین آب شرب اصفهان بزرگ شده است. باید توجه داشت که طي سال‌های گذشته حوادث مختلفي منجر به خروج تصفیه‌خانه باباشیخعلی از مدار طرح آبرسانی اصفهان بزرگ شد و نشان داد كه اين سامانه تا چه حد در تأمین آب شرب مردم این استان، متزلزل است.
شاید اصفهانی‌ها هیچ‌گاه قطعی چندروزه آب اصفهان در سال 87 را فراموش نکنند که یک دستگاه بولدوزر اداره راه و ترابری با خط لوله انتقال نفت خام در منطقه سامان برخورد کرد و آب زاینده‌رود آغشته به صدها تن نفت خام شد و مسئولان مجبور شدند برای رفع آلودگی آب اصفهان از مواد نفتی تا مدتی تصفیه‌خانه باباشیخعلی را از مدار خارج کنند و در آن زمان بازار داغ دلالی آب معدنی در شهر رونق چندانی به خود گرفت، اما به جایی نکشید که بختیاری، استاندار وقت اصفهان و مسئولان آب و فاضلاب استان اعلام کردند که آلودگی نفتی آب اصفهان مرتفع شد. با این حال مردم اصفهان تا مدت‌ها بوی نفت را در آب آشامیدنی خود احساس می‌کردند.
آسیب‌پذیر بودن شبکه تأمین آب شرب اصفهان
وقوع این حادثه مسئولان وقت را متوجه شکننده و آسیب‌پذیر بودن شبکه تأمین آب شرب اصفهان کرد و در این راستا طرح تونل "گلاب دو" در سفر استانی هیئت وزیران دولت وقت در سال ۸۸ مصوب شد و در 15 مرداد سال 93 نیز صالح، معاون امور هماهنگی استان‌های معاونت راهبردی و برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور، سامانه دوم آبرسانی به اصفهان بزرگ یا "گلاب دو" را طرحی درون استانی و نقش پدافند غیرعامل برای اصفهان معرفی و با تأکید بر ضرورت آن، گفت: با توجه به اینکه در سال 87 به مدت دو هفته آب تمام شهرها و روستاهایی که از رودخانه زاینده‌رود مشروب می‌شدند قطع شد، سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ به طول ۱۷ کیلومتر، با هدف انتقال آب از منطقه بالادست زاینده‌رود در محدوده استان اصفهان در دستور کار قرار گرفت تا در صورت هرگونه مشکل بتوان آب حدود چهار میلیون نفر اصفهانی را تأمین کرد.
البته بعد از این حادثه، اتفاقاتی از این دست، همچون نشت گازوییل به زاینده‌رود در 31 مرداد سال 93 بار دیگر تصفیه‌خانه باباشیخعلی از مدار خارج کرد و تأمین آب بیش از پنج میلیون اصفهانی به مخاطره افتاد و مردم در گرمای شدید تابستان، بیش از هشت ساعت، دوباره طعم بی‌آبی را چشیدند. همچنین در این سال‌ها بارها سیلابی شدن زاینده‌رود و کدورت آب موجب مختل شدن فرایند تصفیه آب در تصفیه‌خانه باباشیخعلی شد و اصفهانی‌ها مدتی را بدون آب گذراندند.
بااین‌حال، از زمان مطرح شدن اجرای این طرح، مخالفت‌های استان بالادست، شدت گرفت و در محافل مختلف آن را طرح انتقال آب و بین حوضه‌ای توصیف کردند، اگرچه سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ با هدف تأمین کمبود آب شرب در حال اجرا است. در شبکه آبرسانی اصفهان بزرگ آب تصفیه شده در تصفیه خانه باباشیخعلی از طریق تونلی به شبکه آبرسانی انتقال داده خواهد شد. این تونل حداکثر ظرفیت عبور ۱۰ مترمکعب آب در ثانیه را دارد. به دلیل رشد جمعیت و مصارف، نیاز شبکه آبرسانی از ۱۰ مترمکعب در ثانیه بیشتر شده که این کمبود به صورت نارسایی در شبکه و افت فشار آب در برخی زمان‌ها نمود دارد.
بااین‌وجود فرقی نمی‌کند، نشت گازوئیل، نفت و یا شکسته شدن لوله و یا هر بلای طبیعی همچون سیلابی شدن رودخانه زاینده‌رود! تصفیه‌خانه باباشیخعلی طی یک دهه گذشته نشان داد که با حوادثی این گونه متزلزل و آسیب‌پذیر است و سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ یا همان تونل گلاب دو، مسیری است که کمبود آب تصفیه‌خانه را تأمین خواهد کرد و به دلیل اینکه مسیر آب آن از منطقه‌ای دیگر است در این‌گونه مواقع می‌تواند بخشی از مشکل تأمین آب اصفهان را حل کند.
سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ در صورت اجرا و بهره‌برداری می‌تواند کمبود سه مترمکعب آب بر ثانیه را تأمین کند و در افق چشم‌انداز این طرح می‌تواند تا ۱۰ مترمکعب بر ثانیه آبرسانی کند، چراکه اگر به هر دلیل تأسیسات تصفیه‌خانه باباشیخعلی از مدار خارج شود، با توجه به افزایش جمعیت استان، تأمین آب شرب بیش از 5 میلیون نفر در استان اصفهان با تهدیدی جدی مواجه خواهد شد و این اتفاق، توجه ویژه مسئولان استان و به خصوص وزارت نیرو را می‌طلبد، چراکه این سامانه برای اصفهانی‌ها نقش پدافند غیرعامل را ایفا خواهد کرد.
مشکلات پیش پای طرح گلاب
بااین‌وجود و تأکید بر نقش پدافندی تونل گلاب، مخالفت‌ها تا جایی ادامه دارد که نمایندگان چهارمحال و بختیاری، اجرای این طرح را به صلاح نمی‌دانند و تأکید دارند، مسئولان اجرایی استان باید بررسی‌های لازم را درباره آن انجام داده، رصد کنند تا بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند، همچنین در موضوع انتقال آب بین حوضه‌ای، نگاه باید کارشناسانه باشد. از سوی دیگر معتقدند که مهاجرت مردم و ناامنی از عواقب راه‌اندازی تونل گلاب است و آبگیری آن زنگ خطری برای امنیت کشور محسوب میشود.
متأسفانه مخالفت‌ها تا جایی ادامه دارد که استاندار اصفهان در نخستین جلسه شورای اداری استان در سال 98، اعلام کرد: از ابتدای کار خود در سمت استاندار، بیش از ۹۵ درصد وقت خود را برای زاینده‌رود صرف کرده‌ام و خوشبختانه در بخش‌های مختلف منهای سامانه دوم آبرسانی به توفیقاتی رسیده‌ایم، اما همچنان در اجرای تونل گلاب دو با مشکلاتی مواجه هستیم.
ضرورت تقویت سامانه‌های موازی برای تامین آب شرب اصفهان
با این وجود معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در خصوص ضرورت اجرای طرح تونل گلاب، به خبرنگار ایسنا، گفت: طرح گلاب یک سامانه آبرسانی به کاشان است که 11 شهر را پوشش می‌دهد و سامانه دوم گلاب برای تأمین آب شرب اصفهان بزرگ است.
ناصر اکبری با اشاره به ضرورت اجرای طرح تونل گلاب، تأکید کرد: در حال حاضر تنها خط آبرسانی شرب اصفهان، تصفیه‌خانه باباشیخعلی است که به دلایل فنی و بهره‌برداری و نیاز به آب شرب، باید سامانه دوم آبرسانی به اصفهان بزرگ به بهره‌برداری برسد.
وی افزود: با توجه به اینکه سفره‌های دشت‌های اصفهان طی 12 سال خشکسالی پیاپی کاهش یافته، باید ظرفیت‌های موازی و تقویتی برای تأمین آب شرب اصفهان و شهرهای مجموعه سامانه، دیده شود.
معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان بر ضرورت وجود این سامانه در مواقع آبسالی اشاره کرد و گفت: در زمان وقوع سیلاب، شرایطی در زاینده‌رود اتفاق می‌افتد که تصفیه آب را در باباشیخعلی کاهش می‌دهد، اما محل احداث سامانه دوم ابتدای سد زاینده‌رود است که یا سیلاب نیست و یا به ندرت سیلابی میشود و این کمک بزرگی برای پایداری تأمین آب شرب مردم اصفهان بزرگ است.
اکبری ظرفیت تصفیه و انتقال آب در تصفیه‌خانه باباشیخعلی را بین 10 تا 12 مترمکعب بر ثانیه در شرایط نرمال عنوان کرد و گفت: سامانه دوم آبرسانی اصفهان طرحی پدافند غیرعامل و استفاده در مواقع خاص و بحرانی است.
تونل گلاب، طرح بین حوضه‌ای نیست
همچنین یک استاد دانشگاه در خصوص طرح تونل گلاب دو به خبرنگار ایسنا-منطقه اصفهان، گفت: تونل گلاب نه تنها یک طرح بین حوضه‌ای نیست، بلکه درون استانی است که از سد زاینده‌رود به مخازنی که در آینده در محدوده دانشگاه صنعتی برای تأمین آب شرب اصفهان بزرگ تعبیه میشود، انتقال داده خواهد شد.
بابک سپهریان با تأکید بر اینکه طرح تونل گلاب، دارای مصوبه و پدافند غیرعامل است، تصریح کرد: تنها راه آبرسانی به اصفهان بزرگ، تونل اشترجان است که بعد از تصفیه‌خانه باباشیخعلی قرار دارد و با توجه به اینکه این تونل قبل از انقلاب احداث شده امروز به دلیل فرسوده بودن بافت آن، احتمال دارد با کوچکترین اتفاق از مدار خارج شود که در این شرایط تأمین آب شرب چهار میلیون نفر به خطر خواهد افتاد.
اظهارات نادرست در خصوص سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه «تونل گلاب دو»، به عنوان طرح پدافند غیرعامل دارای مجوز وزارت نیرو است، افزود: این طرح برای تأمین آب شرب اصفهان بزرگ در دو مرحله ساخته میشود. مرحله نخست، ساخت تونل گلاب و مرحله دوم احداث لوله‌هایی است که از انتهای تونل، آب را به سمت مخازن هدایت و از آنجا وارد شبکه آبرسانی اصفهان بزرگ خواهد کرد.
وی تأکید کرد: طرح تونل گلاب هنوز به اتمام نرسیده است، بنابراین اکنون موضوعی به نام آبگیری نداریم. به فرض مثال اگر آب در تونل رها شود با توجه به مسدود بودن آن، نمی‌توان آبگیری انجام داد.
سپهریان گفت: برخی اظهارات نادرست در مورد تونل گلاب مربوط به هجمه‌های بسیاری است که بر نمایندگان خوزستان و چهارمحال در خصوص احتکار آب وارد شده است.
وی با بیان اینکه برخی از این گفته‌ها شاید برای پنهان کردن طرح‌های بدون مجوز چهارمحال و بختیاری ازجمله طرح بن-بروجن است، اظهار کرد: متأسفانه طرح بن- بروجن نه تنها مجوز زیست‌محیطی ندارد، بلکه باوجودی که طرح با قطر لوله 400 میلیمتر مصوب شده بود، اما اکنون لوله‌هایی با قطر 1000 میلیمتر برای آن در زمین کار گذاشته‌اند.
منبع: ایسنا