هنر«مرواربافی» که در دل روستاهای ملایر ریشه دوانده و بیش از ۶۰۰ هنرمند را به فعالیت در این حرفه مشغول کرده اکنون برای رسیدن به بازارهای جهانی نیازمند برند سازی است.
هر گوشه از استان پهناور همدان را که نگاه میکنیم میبینیم که مردم شهرستانهای مختلف این استان هر یک در هنری معروف بوده و در زمینهای خاص حرف برای گفتن دارند.
گذشته از توانمندیها و ظرفیتهای بیشمار در هر شهرستان؛ این بار در نگاهی ویژه به شهرستان ملایر که بهعنوان شهر ملی منبت نیز شناخته میشود به هنری میرسیم که کمتر معرفیشده، اما راه خود را طی میکند و روزبهروز بر زیباییهایش میافزاید.
«مرواربافی» یکی از صنایعدستی تزیینی کاربردی با زیباییهای خاص است که در برخی مناطق شهرستان ملایر ازجمله روستای جوراب طرفداران بسیاری دارد و در این خصوص هنرمندان با استفاده از خلاقیت به بافت اشیاء و وسایل مختلف با استفاده از ترکهای خاص است که «مروار» نام دارد، میپردازند.
در سفری که یک استاد سبدباف قمی به ملایر داشته با مشاهده ترکههای چوبی باکیفیت بالا و مرغوب در این شهرستان، سبدبافی را در روستاهای جوراب و توچغاز ملایر منتشر میکند تاریخچه شکلگیری هنر مرواربافی در شهرستان ملایر بیانگر آن است در سفری که یک استاد سبدباف قمی به ملایر داشته با مشاهده ترکههای چوبی باکیفیت بالا و مرغوب در این شهرستان، سبدبافی را در روستاهای جوراب و توچغاز ملایر منتشر میکند.
هرچند طی سالهای اخیر هنر مرواربافی در استانهای شمالی کشور رونق یافته، اما در ملایر نیز در برخی روستاها بهطور متمرکز و در برخی دیگر بهصورت پراکنده توجه به این هنر دیده میشود بهطوریکه شماری از مردم و هنرمندان در کارگاههایی به این حرفه مشغولاند.
در توضیح بیشتر هنر مرواربافی آنچه لازم به ذکر است اینکه مروار یک نوع چوب ترکهای است که دارای ویژگیهای خاص خود است و نمونه قابلتوجه آنکه رنگ زرد دارد وقتی روغن جلا میخورد به رنگ طلایی درمیآید.
یکی از هنرمندان صنایعدستی شهرستان ملایر که خانمی حدوداً ۳۵ ساله است در گفتگو با خبرنگار مهر در توضیح بیشتر این هنر عنوان کرد: ترکههای مورداستفاده در هنر مرواربافی بیشتر در روستاهای گوراب، داویجان، میآباد و حرمآباد از توابع ملایر کاشته میشود.
مریم جورابی بابیان اینکه مرواربافان پس از تهیهٔ ترکه آن را انبار کرده و بهتدریج پس از گرفتن زوائد آن، ترکهها را از طول به ۳ یا ۴ قسمت تقسیم کرده و آنها را در پاتیلهای مخصوصی با آب میجوشانند و لایه رویی آن را میگیرند و پس از خشک شدن برای بافتن از آنها استفاده میکنند، گفت: با استفاده از مروار، انواع سبدها به شکلهای کشکولی، قایقی، بیضی و مربعی در اندازههای کوچک، متوسط و بزرگ، مبلمان، زیر تلویزیونی، میز ناهارخوری، جاروزنامهای، کتابخانه، سبد گل و میوه بافته میشود
وی بابیان اینکه در مرحلهٔ بافت چند عدد از ترکهها در کنار یکدیگر قرارگرفته و تعداد چهار یا پنج ترکهٔ دیگر بهصورت متقاطع روی آنها قرار میگیرد تا تشکیل یک ستارهٔ ۸ پر را بدهد، گفت: شیوه کار مرواربافان شبیه بافت شعاعی بامبو است.
وی بابیان اینکه در ادامه کار بافنده با ترکههای نازک عمل بافت را به شیوه یکی از زیر، یکی از رو انجام و ترکهها را بهطور یکی در میان از لابهلای ترکههایی که قبلاً بهطور متقاطع روی یکدیگر قرارگرفته عبور میدهد و این کار را تا تکمیل شیئی که تولید آن موردنظر است ادامه میدهد، گفت: بعد از پایان کار بافت قسمت کف انجام میشود.
صنعت مرواربافی نیاز به سرمایهگذاری و تجهیزات مدرن ندارد
این هنرمند بابیان اینکه صنعت مرواربافی نیاز به سرمایهگذاری و تجهیزات مدرن ندارد و کارها بیشتر با دست انجام میشود، عنوان کرد: پس از بافتن مروار باید آنها حدود ۲ شبانهروز در معرض آفتاب قرارداد چراکه براثر تابش نور آفتاب به ترکههای مروار، رنگ آنها روشنتر شده و به رنگ طلایی درآید.
وی اضافه کرد: در هر کارگاه مرواربافی بانوان ملایر روزانه ۵۰ تا ۶۰ سبد در اندازههای مختلف بافته میشود که درآمدها بر اساس قیمت کارها متغیر است.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان ملایر نیز بابیان اینکه ملایر در حوزه صنایعدستی بیش از ۱۲ رشته فعال دارد، گفت: مرواربافی، قلمزنی، گیوهدوزی، گلیمبافی، سبدبافی، معرق، جاجیمبافی، ساز سنتی و منبت از صنایعدستی این شهرستان است.
ابراهیم جلیلی بابیان اینکه مرواربافی از صنایعدستی مطرح و فعال در شهرستان است، ادامه داد: ملایر بزرگترین تولیدکننده صنعت دستی مرواربافی در کشور است که مروار آن نیز از خود شهرستان تأمین میشود.
جلیلی ملایر را در صنایعدستی مبل و منبت و مرواربافی از شهرستانهای پیشرو در کشور دانست و اظهار کرد: هماکنون بیش از ۷۰۰ هنرمند در ۲۵ روستای این شهرستان مشغول به فعالیت در رشته مرواربافی هستند.
رئیس میراث فرهنگی ملایر عنوان کرد: نبود نیروی کار متخصص در مرواربافی ازجمله مشکلات این صنعت در ملایر است که با برگزاری کارگاههای آموزشی در روستاها و مناطق مختلف شهر به دنبال جذب نیروی کارآمد در این حوزه هستیم.
وی ادامه داد: این هنر هماکنون در بسیاری از روستاهای ملایر همچون الفاوت، انوج، علوی، گوراب، داویجان و میآباد توسط بانوان بهعنوان یکی از بهترین مشاغل خانگی در حال انجام است.
جلیلی بابیان اینکه ملایر شهر نخست کشور در هنر مرواربافی است، گفت: در حال حاضر کارگاههای مختلف مرواربافی توسط یکی از کارآفرینان برتر ملایری در ۱۱ روستا دایر است و بیش از ۱۲۰ هنرمند در این کارگاهها شاغل هستند
مرواربافی جایگاه خود را در کشور و دیگر کشورهای همسایه به دست آورده، اما نیازمند حمایت بیشتر است وی بابیان اینکه مرواربافی جایگاه خود را در کشور و دیگر کشورهای همسایه به دست آورده، اما نیازمند حمایت بیشتر است، اضافه کرد: هنر مرواربافی بعد از منبتکاری یکی از رشتههای فعال و پویا در راستای توسعه و سرمایهگذاری در این شهرستان است.
معاون صنایعدستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان همدان نیز بابیان اینکه ملایر درزمینهٔ مرواربافی دومین تولیدکننده برتر کشوری است، گفت: ایجاد اشتغال با سرمایه و آموزش اندک، امکان انجام کار در خانه و فضاهای مسکونی و بازار مطمئن، از جاذبههای هنر صنعت دستی مرواربافی است
علیرضا قاسمی تأکید کرد: باید با تشکل آفرینی، برند سازی و جلب سرمایه و ارتقاء محصولات، در فکر کسب سهم صنعتگران خود در خارج از مرزها باشیم.
این صنعت هماکنون سهم کمی در مشاغل خانگی و خوداشتغالی در ملایر دارد که توجه و بهای بیشتر مسئولان به این هنر ارزشمند، میتواند در افزایش سهم مرواربافی در اشتغالزایی تأثیر قابلتوجهی داشته باشد.
در این راستا صنایع دستی به عنوان نمادی از فرهنگ، تمدن و هنر ملت ایران در سال حمایت از کالای ایرانی به عنوان نفیسترین و ارزشمندترین تولیدات داخلی حرکت به سمت برندسازی و معرفی هرچه بیشتر و بهتر نیاز دارد تا شاهد رونق اقتصادی در این بخش باشیم.
در توضیح بیشتر برندسازی در عرصه داخلی و جهانی و در اذهان مصرف کنندگان موجب تمایز تولیدات میشود و در واقع یک برند و نام تجاری ذهنیت مثبتی در مشتری به وجود آورده و او را تشویق به خرید آن کالا میکند.
آنچه مسلم است؛ هنر مرواربافی در شهرستان ملایر گامهایش را محکم برداشته و در دل روستاها ریشه دوانیده، برای درخشیدن در بازارهای جهانی و رسیدن بهقطار توسعه نیازمند حمایت و نگاه ویژه مسئولان است تا برند و مدالی بر گردن فرهنگ و هنر این خطه از ایرانزمین شود.