به گزارش تابناک کرمان، بررسی‌های کارشناسی از روستاها و شهرهای جنوبی استان یعنی رودبار، منوجان، قلعه گنج، جیرفت، عنبرآباد نشان می‌دهد که منابع تأمین کننده آب آنها خصوصاً قنوات به شدت مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. بازدید و کنترل بخش تران اکثر آنها مشخص می‌نماید که به تناسب نیاز چهارصد سال قبل و نیز محدودیت‌های امکانات، بخش تران را چندان توسعه نداده‌اند و به آبدهی محدود قنات اکتفاء نموده‌اند. امروزه عدم توجه به لای روبی به موقع بخش تران قنوات، ریزشهای داخلی و یا چاه‌های میله‌ای آنها آبدهی قنوات را به یک دهم و یا کمتر تقلیل داده است، کنترل بیشتر بخش خشکان آنها معضلات و نارسایی‌ها را بیشتر اشکار می‌نماید.
بخش هرنج قنوات را علف‌های هرزونی چنان پوشش داده‌اند که عبور ته مانده آب را غیرممکن و با جمع شدن آب در کانال‌های هرنج قنات از لبه‌های سمت راست و یا چپ سر ریز می‌نمایند. خرده مالکی حاکم بر آب قنوات عدم تمرکز مدیریت و برنامه‌ریزی برای قنات‌داری و توجه به موقع تا آنجا پیش رفته که بعضی از قنوات در شرف بائر شدن و یا بکلی بائر شده‌اند.
همه بازدیدهای صحرایی اثبات می‌نماید که با رونق بخشیدن به کار قنات و قناداری تأمین آب روستاها بخوبی امکان پذیر می‌باشد. امروزه یکصد لیتر در ثانیه آب در استان کرمان جایگاه و مفهوم رونق زندگی را دارد، و با به راه انداختن یکصد لیترهای مکرر قادر خواهیم بود، کل مناطق جنوبی استان را از بحران کم آبی نجات دهیم. فقط زدن استارت کار و راه افتادن مجدد این صنعت وسیله راه افتادن زندگی پایدار برای سکنه روستاها خواهد شد. بررسی‌های کارشناسی بیشتر نشان می‌دهد که تهیه و تنظیم اعتباری در حد پنج میلیون تومان برای یک قنات و بررسی اینکه چگونه جایی برای هزینه پنج‌میلیون تومان در قنات پیدا کنیم روشی مضحک و بی‌اساس است.
اگر قبول کردیم که باید قنات را مرمت نماییم و برای بازسازی آن نیازهای کاریش را لیست و برحسب اولویت بندی کار کردیم، معنی و مفهوم قنات‌داری را پیدا خواهد کرد. وقتی که به قناتی در طی ده‌ها سال بهاء نداده‌اند و آنرا به ویرانه‌ای تبدیل نموده‌اند، چگونه می‌توان از آبیاری تحت فشار و اعتبارات هشتاد و پنج درصدی بلاعوض آنها صحبت کرد.
آزمون و خطاهای بیشتر در مصاحبه با کشاورزان و حق آبه بران قنوات جنوب، ضرورت راهنمایی، همکاری، تأمین اعتبار، بکار گرفتن نیروهای محلی به جای پیمانکاران غیر بومی، برنامه‌ریزی مستمر برای احیاء هر قنات را تایید می‌نماید. یعنی به این روش و با آزاد نمودن آب واقعی قنات است که می‌توانیم جایگاه ذهنی برای حق آبه بران در ارتباط با اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار ایجاد نماییم. قطعاً هماهنگ نمودن فرهنگ تأمین آب وسیله قنوات و به دنبال آن تشویق و ترویج فرهنگ صحیح آبیاری، دست بیکاران، محرومین جنوبی را برای همیشه گرفته و به سوی زندگی عالی و متعالی هدایت می‌نماید.
با بازدیدهای میدانی کارشناسی می‌توان آگاه شد که نیاکان ما با چه استادی و دقت عملی در انتخاب محلها، مادر چاه‌ها، انتخاب مسیر کوره قنات و حفر چاه‌های میله‌ای و نهایتاً مظهر نمودن آب قنوات اهتمام ورزیده‌اند. ما با متأثر شدن از تبلیغات بی‌اساسی که پای آنها بعد از ده‌ها سال مطالعه و هزینه‌های کلان هنوز به جایی بسته نیست مثلاً کشف و استخراج آبهای ژرف سرگرم شده‌ایم، واقع بینی را که مقدورمان است تضعیف و حتی الامکان کنار گذاشته‌ایم ، بذر انتظار به دسترسی آبهای ژرف را در زمان حیاتمان که بایستی پر از تحرک و کار باشد در ذهنمان بارور نموده و راحت نشسته‌ایم تا با آبهای ژرف نیازهای کشاورزی و آشامیدنی‌مان را تأمین نماییم.
در پایان موارد ذیل را برای تقویت مدیریت قنات و قنات داری در جنوب استان پیشنهاد می‌نماییم:
1- شناسنامه دار نمودن کلیه قنوات موجود.
2- بررسی و تحقیق کارشناسی در خصوص هر رشته قنات و لیست نمودن نارسایی‌های آن و اولویت بندی آنها.
3- جامعیت بخشیدن به کار رفع نارسایی‌های قنوات براساس اولویت‌ها و فاصله گرفتن از خرده کاری.
4- بکار گرفتن افراد محلی که در حفاظت و نگهداری قنوات تاکنون فعالیت نموده و صاحب تجربه و مهارت هستند.
5- نظارت دقیق بر اجرای عملیات برای راه‌اندازی واقعی قنات.
6- تأمین اعتبار و مدیریت بر تبدیل روشهای آبیاری غرقابی اراضی آبخور قنوات به سیستم‌های آبیاری تحت فشار.
7- واگذار نمودن رسمی قنات اصلاح شده به افراد مسئول محلی که برای حفاظت و نگهداری بخوبی وقت بگذارند.
با بهاء دادن به موارد مطروحه است که می‌توان در جهت توسعه پایدار و تشویق روستاییان به کار و تولید اقدام و از مهاجرت آنها جلوگیری و نسبت به برگشت خانواده‌هایی که مهاجرت نموده‌اند برنامه‌ریزی نمود. پس از راه‌اندازی قنوات منطبق با طرح اولیه می‌توان به توسعه قنوات فکر کرد، به این معنی که متناسب با موقعیت‌های منطقه تران قنوات برای نوکنی، احداث دستک‌های فرعی در بخش تران کوره قنات و یا احداث خاکریز در بالادست مادر چاه قنوات برای ذخیره نمودن بخشی از سیلاب‌ها و نفوذ به کوره قنوات کار کرد، تجربه توزیع اعتبارات طرح ملی قنوات در سطح استان کرمان با توجه به بررسی‌های صحرایی بعمل آمده از عملکرد احیاء و مرمت قنوات با پیمانکاران غیر بومی نتایج ارزنده و مفیدی منطبق با شرایط قنوات در برنداشته و بهتر است بر ارزیابی اعتبارات هزینه شده و افزایش آبدهی این روش تجدیدنظر بعمل آید.
انتهای پیام/حسن اشرف‌گنجویی