به گزارش تابناک قم، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست علمی«بررسی وضعیت علوم عقلی در حوزه‌های علمیه» با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) مبنی بر اینکه ستون و استوانه اصلی انسانیت انسان، عقل و عقلانیت است گفت: اگر از انسان عقل را بگیریم انسان نخواهد بود و بر همین اساس است که حکما مراتب عقل انسان مانند عقل مستفاد و اتصال به عقل فعال و ... را تشریح کرده‌اند.
عضو هیئت مدیره مجمع جهانی حکمت اسلامی تصریح کرد: گرچه علوم به دو بخش علوم نقلی و عقلی تقسیم می‌شود ولی علوم نقلی ما تا از منظر عقلی هم قابل دفاع نباشد قابل پیگیری نخواهد بود و گرچه اعمال را هم به تعقلی و تعبدی تقسیم می‌کنیم ولی همان تعبد را هم باید از پایگاه عقل و عقلانیت اثبات کنیم تا تعبد معقول شکل بگیرد زیرا تعبد کورکورانه و بی منطق و خالی از معیارات عقلی متناسب با مقام انسان و انسانیت او نیست.
رمضانی بیان کرد: احکام هم به دو نوع تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شوند؛ اما در عین حال تشریع ما هم برخاسته از تکوین است و پیوند این دو قابل پذیرش است؛ شاید موسس حوزه علمیه قم، آیت الله حائری یزدی وقتی مورد سؤال قرار گرفت که معقول خوانده‌ای و فرمود گرچه معقول نخواندیم ولی عقل داریم مراد یعنی همین منقولی است که در اختیار او است و براساس آن حرکت می کنیم و این منقول هم عقلانی است.
وی با بیان اینکه دو گونه می‌توان از عقل بهره برد، افزود: یکی عقل غیرمرتب، غیرمربا و غیرمنظم و دیگری عقل منظم و مربا، قانونمند است؛ درست است که همه انسان‌ها جز مجانین و ... دارای عقل عرفی و متعارف هستند، ولی یک وقت سخن از سامان‌دهی و نظام بخشی به عقل است و در علوم عقلی و فلسفه است که عقلانیت انسان سامان‌بخشی و منظم و مرتب می‌شود.
وی ادامه داد: در فضای عقلی، همه علوم با فضای عقلانی طرح می‌شوند اما گاهی عقلانیتی است که نظام مدونی در آن نیست و گاهی حساب و کتاب و موضوع و محمول و احکام و تبعات دارد؛ در فضای فلسفه ما دنبال این نوع عقلانیت هستیم چه در الهیات، طبیعیات و ریاضیات و موسیقی و هندسه و ... .
حیات انسانی بدون عقل ممکن نیست
رمضانی اظهار کرد: فلسفه، دنبال حق و حقانیت با ابزار عقل و عقلانیت است و حق چیزی است که باید به زیارت او نائل شد چه حق مطلق و چه حقوق نسبیِ زیرمجموعه این حق مطلق لذا باید اعتراف کرد گرچه برای برخی سخت است ولی بدون فلسفه نمیتوان حیات انسانی داشت، می‌توان صورت حیات انسانی داشت اما حیات انسانی معقول و مدون و مرتب نمیتوان داشت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در فضای کاربردی کردن فلسفه، در سنت فلسفی ما فلسفه به دو بخش نظری و عملی تقسیم شده و بعد عملی ناظر به کاربردی کردن این مقوله در ابعاد فرد و خانواده و جامعه بوده است و در قسمت نظری هم بود و نبود ها بحث می شده است.
فربگی فلسفه نظری در شرق
رمضانی تصریح کرد: متاسفانه در شرق بیشتر به سمت بایدها و نبایدها و فلسفه نظری رفته‌ایم و این بعد فربه شده است که قابل مقایسه با غرب به لحاظ گستردگی نیست ولی در بعد عملی، غربی‌ها بیشتر از ما کار کردند و عمده نظر و کارشان را به مقوله کاربردی کردن فلسفه برده‌اند که در حوزه ما به فراموشی سپرده شده است.
این استاد فلسفه و عرفان حوزه علمیه اظهار کرد: بدون حمایت بزرگان حوزه ما نمی‌توانیم به این اهداف برسیم؛ اگر در راس حوزه یعنی مراجع حمایت را داشته باشند قطعا موفق می شویم ولی اگر مخالف و یا بی تفاوت در برابر این علوم باشند و آن را ضد دینی و ضدشرعی بدانند انتظار موفقیت نباید داشته باشیم.
رمضانی با تاکید بر استعدادشناسی طلاب در بدو پذیرش اظهار کرد: برخی طلاب در بعد فلسفه استعداد دارند و باید گزینش شده و تربیت ویژه پیدا کنند و طلابی که برای تبلیغو تفسیر و ... مناسب هستند جدا شوند و آفت زدائی و آسیب‌شناسی هم در خصوص فلسفه و علم عقلی باید داشته باشیم.
شرع ثمره درخت عقل است
وی با اشاره به رابطه عقل با دین و حیا و روایتی در مورد حضرت آدم بیان کرد: حضرت آدم وقتی مخیر شد میان این سه یکی را برگزیند عقل را برگزید زیرا حیا و دین هم وقتی حیا و دین واقعی است که عقلانی باشد و انسان بر پایه عقلانیت به آن برسد زیرا شرع ثمره‌ای است که بر درخت عقل می‌روید؛ پیامبر چون عقل کل است می‌تواند حقائق را خوب تشخیص بدهد و هم خوب تشخیص می‌دهد که در هر بعد از ابعاد انسانی چه کاری انجام دهد و چه کاری را نکند.
