از لحاظ تاریخی، زمانی که فرصت‌های اقتصادی زنان کمتر بود مزایای بیشتری از ازدواج کسب می‌کردند. در آن زمان تنها راه بقای اقتصادی زنان مشارکت در درآمد شوهرانشان بود. حتی برای مردان نیز مزایای ازدواج در دوران اخیر کاهش یافته‌است.
دلیل آن را می‌توان درتولید خانگی جستجو کرد. خانواده مجموعه‌ای از تولیدات دارد و اعضای خانواده سرمایه‌های انسانی فرایند تولید می‌باشند.
در اقتصاد خانواده، مثل بقیه شاخه‌هایی که نحوه تصمیم گیری انسان مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد، هزینه‌ها و منافع به صورت مالی و نقدی مورد بررسی نمی‌شود بلکه تمرکز روی هزینه و سود حاشیه‌ای است که تجزیه و تحلیل اقتصادی را ممکن می‌کند. آنچه مسلم است مدیریت و برنامه ریزی از اصول مهم و اساسی در اداره خانواده است. داشتن هدف البته از نوع واحد، از جمله مصالحی است که پایه های تحکیم خانواده و تداوم پویا و دوستانه آن را تضمین می کند.
هر خانواده باید برای خود هدف یا اهداف واحدی داشته و تمام توان و تلاشش را برآن متمرکز و هم جهت نماید.
داشتن اهداف متضاد و متفاوت می تواند مشکلات خانمان براندازی را در فرآیند سازگاری خانواده ایجاد و خانواده را دچار دوگانگی یا چندگانگی نماید.
هنر اقتصاد خانواده بهترین با کمترین هزینه است
دکتر کاظم نجفی، اقتصاد دان نیز در این زمینه معتقد است: هنر مدیر اقتصادی خانواده در این است که بتواند در همه امور و تامین همه نیازها روشی را انتخاب کند که به خواست خود و با کمترین هزینه انجام شود .
وی می گوید: برای بالا بردن مطلوبیت، کسب درآمد بیشتر لازم نیست. بلکه می توان با اتخاذ روشهای علمی، که هزینه را کاهش می دهد،مطلوبیت خانواده را بالا ببریم. کمک کردن هزینه هرگز به معنی بدتر زندگی کردن نیست.
برنامه ریزی رمز موفقیت اقتصاد خانواده
همراه برنامه های بلند مدت، در خانواده باید برنامه های کوتاه مدت و میان مدت هم تهیه شود. در برنامه میان مدت که در راستای برنامه بلند مدت تنظیم می شود خانواده باید نیازها و امکانات خود را شناسایی کند تا بهترین شیوه را اتخاذ کند.
تهمینه خلق آبادی کارشناس مدیریت خانواده نیز در گفتگو با خبرنگاران آیین باور می گوید:خانواده ای که مانند ارگان زنده و پویا برای تمامی امور جاری خود طرح و برنامه داشته باشد، هرگز به بن بست نخواهد رسید. برنامه ریزی اگر چه مقوله تخصصی و مدیریتی است، امری است که می تواند توسط اعضای خانواده و با همکارای و همدلی به راحتی و در حد معقول انجام پذیرد.
وی می افزاید: اولین قدم برنامه ریزی خانواده، ساده ترین قدم است یعنی در میان گذاشتن برنامه های فردی و جمعی که هر یک از اعضای خانوار در طول هفته، ماه یا سال با آن مواجه هستند اعم از تحصیلی، شغلی، تفریحی به این وسیله به طور خود کار هماهنگی و مدیریت زمان و بودجه اتفاق خواهد افتاد پیش از آنکه بدون اطلاع قبلی تداخل وقت یا صرف هزینه های پیش بینی نشده موجبات دلخوری، نا امنی و سردی روابط خانواده را فراهم آورد.
مشارکت رمز موفقیت برنامه اقتصادی خانوار
محمود آتشگاهی، کارمند می گوید : اگر چه همه ما به نوعی از اهمیت برنامه ریزی در خانواده و بالا بردن کیفیت زندگی به این وسیله آگاهیم،متاسفانه به دلیل تنبلی و نداشتن عادت به مدیریت شدن از فواید آن بی بهره ایم.وی می افزاید: محدود شدن و نظامی شدن منزل تهمتی است که اکثر به مدیریت با قید و شرط در خانه زده ایم و متقابلا به فرزندانمان تحمل قوانین و پیروی از برنامه های تایید شده را نیاموخته ایم. گیتا اصغر آبادی، فروشنده می گوید: همه ما به نوعی برنامه ریزی در کار و زندگی محتاجیم و به آن عمل می کنیم اما وقتی پای برنامه ریزی گروهی به میان می آید حاضر به مشارکت نیستیم. من فکر می کنم اگر از دوران مدرسه تمیرینات برنامه ریزی و اجرایی آن به جوان ها آموخته شود به مرور جزیی از زندگی آنها خواهد شد و با بی برنامگی نظم خانه و اقتصاد خانواده را برهم نخواهند زد. سورن احمدی، نوجوان دبیرستانی می گوید: برنامه ریزی خوب است به شرطی که بزرگ ترها ما را هم در برنامه ریزی ها مشارکت دهند نه اینکه مثل سربازخانه دستور بدهند امروز به مهمانی می رویم فردا به سلمانی بروی الان باید انباری را تمیز کنی ماهم برای خود برنامه هایی داریم که باید به آن احترام گذاشته شود. من و برادرم با برنامه ریزی شخصی توانستیم پول هایمان را پس انداز کنیم و یه دستگاه بازی کامپیوتری بخریم اما خانواده به جای تشویق ما را مواخذه کردند که شما به فکر اقتصاد خانواده و اعصاب ما نیستید!
خانواده ها مدیریت و برنامه ریزی را در اولویت قرار دهند
جمال جنانی روانشناس در این زمینه می گوید: نقش و جایگاه مدیریت و برنامه ریزی در خانواده مقوله ای نیست که کسی آن را نشناسد بلکه چالش زمانی آغاز می شود که نخواهیم زیر بار آن برویم و هریک از ما بخواهد خود را از برنامه های محافظ منافع خانواده مجزا بداند . هرگاه فرهنگ گفتگو و احترام به خود و احترام به دیگران در ما نهادینه شود خود به خود علاقمند به همکاری در رسیدن عزیزانمان به اهدافشان هستیم. پس قدم به قدم به پذیرفتن یک نقشه راه می شویم که همه ما را به منزل مقصود خواهد رسانید.به گفته وی : برای رسیدن به این مهم اصولی لازم است که چناچه در زمان مناسب و سن مناسب آموخته شود درونی شده و خود به خود اجرایی می شود.در نهایت می توان گفت : از جمله اصولی که می تواند به مدیریت صحیح و بهره وری خانواده کمک کند هفت اصل ساده و آشنا اما حیاتی است که همگام با بالا بردن مهارت های خانواده در این اصول به نتیجه دلخواه نزدیک خواهیم شد . خانواده ها باید از کودکی اصل وحدت هدف، اصل وحدت مدیریت ، اصل تقسیم کار، اصل مشورت، اصل برنامه ریزی، اصل نظم و انضباط، اصل تصمیم گیری را به کودکان و نوجوانان خود آموزش دهند. از کسی پوشیده نیست عادات خوب از کودکی در محیط خانواده و سپس در محیط مدارس در افراد نهادینه می شود. چنانچه در محیط ادارات و مدیریت کلان شهری نیز نظم اجرایی و پذیرش برنامه های هدفمند با قدرت و بدون استثنا اعمال شوند به تعامل دو سویه در خانواده و اجتماع منجر به بالا تر رفتن بازده عمومی در تمام زمینه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خواهد شد.
فریبا کلاهی
