به گزارش تابناک : هر سه، اصفهانی و هر سه، صاحب کرسی شهرداری این شهر در سه دوره؛ یکی فعلی، یکی سابق، یکی اسبق.
دورهمی با حضور 3 شهردار
کنار هم نشستن سیاسیون ایران با گرایش های مختلف، کم اتفاق می افتد. یا باید مجلس ترحیمی باشد یا مراسم عقدکنان و یا همایش و کنفرانسی که آنها روی صندلی های کنار هم بنشینند و با یکدیگر خوش و بشی کنند. حالا هم بهانه نشستن قدرت ا...نوروزی، مهدی جمالی نژاد و سید مرتضی سقائیان نژاد در جوار هم، مراسم چهلمین سالگرد تأسیس دانشگاه صنعتی اصفهان بود که این سه شهردار نیز به آن دعوت شده بودند. بهانه دورهمی شهردارانه(!) این بود که یکی چون شهردار امروز شهر است طبعاً باید به این همایش دعوت می شد و برای آن دو دیگر، به دلیل الفت پیشین آنها با همین دانشگاه کارت دعوت فرستاده بودند.
سقائیان نژاد هشت سال رئیس دانشگاه صنعتی بود و جمالی نژاد هم یکی از چندین مدرک تحصیلی اش را از این دانشگاه گرفته است. هر دو نیز از مشاهیر شهر و از مدیران تراز اول کشور به حساب می آیند. پس طبیعی بود که استاد و دانشجوی سابق، در کنار نوروزی (که فعلاً کلید اتاق هر دو شهردار پیشین در ساختمان قدیمی دروازه دولت را در جیب خودش دارد) به دورهمی شهردارانه ورود کرده و چه بهتر که در کنار یکدیگرهم بنشینند و خوراک مناسبی برای عکاس ها فراهم کنند. اما شاید خود عکاسان با ذوق اصفهانی حاضر در مراسم گرامیداشت چهلمین سالگرد تأسیس دانشگاه صنعتی هم ندانند آن لحظه ای که شکار کرده اند، گویای چه سهم مهمی از بیش از یک دهه مدیریت جناح های چپ و راست در شهر اصفهان است.
طرح یک سئوال مهم
شهر اصفهان 15 سال است با تفکر این سه مرد مدیریت می شود. سید مرتضی سقائیان نژاد 12 سال، مهدی جمالی نژاد دو سال و قدرت ا... نوروزی از سال گذشته تا امروز مدیریت شهر اصفهان را بر عهده داشته اند. هر کدام از اینها با مختصات فکری خودش به اداره شهر پرداخته است اما به جبر زمان و توالی تاریخی، جمالی نژاد و نوروزی که مجموع طول دوران شهرداری شان یک چهارم مدیریت سقائیان نژاد است، خواسته یا ناخواسته ادامه دهنده راه او بوده اند. در واقع سقائیان نژاد سنگ بنایی را در این شهر پایه گذاشته که جمالی نژاد اصولگرا ولی نزدیک به اصلاح طلبان و نوروزی کاملاً اصلاح طلب هم آن سیاست های اصولگرایانه را پی گرفته اند. اما چرا چنین است؟ بررسی کمی تحلیلی تر آنچه سقائیان نژاد در شهرداری 12 ساله اش در اصفهان انجام داد، زمینه را برای پاسخ به این سئوال آماده تر می کند.
گذری بر یک تاریخ 12 ساله
مرتضی سقائیان نژاد که مولود شورای شهر اصولگرای اصفهان در دور دوم بود، از خرداد 82 تا خرداد 94 بر مسند شهرداری اصفهان نشست و بالاخره هم با اتحاد اصلاح طلبان و طیف اصولگرایان غیر سنتی شورا، به ضرب استیضاح با اصفهان وداع کرد و بلافاصله به شهرداری قم گمارده شد.
سقائیان نژاد عضو مؤثر جامعه اسلامی مهندسین و از جمله مهندسین راستگرایی است که بیشتر از آنکه پایبند علقه های سیاسی و حزبی باشد، در اندیشه توسعه و مهندسی جامعه است. سبک عمل سقائیان نژاد در جامه شهردار (چه در اصفهان و چه در قم) بیشتر از آنکه مشابه رفتار دست راستی ها باشد، شباهت قریبی با شیوه مدیران نزدیک به حزب کارگزاران سازندگی دارد.
سقائیان نژاد راست است (درست مثل کارگزارانی ها) اما دست راستی(تندرو) نیست. او از جمله تکنوکرات هایی است که توسعه با معیارهای راست را اولویت اول شهر می پندارد اما تندروی را مانع پیشرفت و متضاد با اهداف توسعه قلمداد می کند. سیاست های کاری او به عملکرد راست مدرن تر نزدیک است تا راست سنتی و در اندیشه هایش، حتی ایدئولوژی هم باید در خدمت توسعه بر مبنای همین دیدگاه درآید در غیر این صورت چون متضمن تأمین منافع شهر و شهرداری نخواهد بود پس نباید به آن تکیه کرد.
در منظومه فکری سقائیان نژاد هرچه در مسیر تحقق توسعه قرار دارد باید کنار گذاشته شود و یا در خوشبینانه ترین حالت باید دور زده شود تا هدف توسعه، در دسترس تر قرار بگیرد. تاریخ، اقتصاد، تعاملات فرهنگی، مراودات شخصی در هر رده ای و با هر کسی اگر کمکی به توسعه شهر می کند باید در کانون توجه باشد در غیر این صورت ابایی از حذف آن نخواهد بود. هر نوع امتیازی که به پیشبرد چنین هدفی کمک کند بسته به آنکه در تعامل با چه کسی یا چه دستگاهی باشد، باید اخذ یا اهدا شود تا مسیر توسعه کوتاه تر گردد.
بلوغ چنین تفکری در تمام سال هایی که سقائیان نژاد شهرداری اصفهان را در اختیار گرفته بود (از8خرداد82 تا 9 خرداد 94) زاییده سیاست ورزی او در روزگاری است که با دوران اول ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در سال 1368 آغاز شد و با تولد حزب کارگزاران سازندگی در سال 1374 به تکامل رسید. سقائیان نژاد در ابتدای هشت سال دولت سازندگی به ریاست دانشگاه صنعتی اصفهان گمارده شد و در انتهای آن دوره از این سمت کنار رفت. در واقع او تمام دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی را به عنوان یکی از مدیران دولت او در زیر مجموعه وزارت علوم سپری کرد تا مشق توسعه گرایی را از یکی از سیاستمدارترین رجال سیاسی معاصر ایران بیاموزد. بعدها آنچه سقائیان نژاد در شهرداری اصفهان و غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران و دیگر مدیران زیر دست هاشمی رفسنجانی در ارکان دیگر نظام انجام دادند، یکسره وامدار آموزه هایی بود که از شخص هاشمی گرفته بودند.
توسعه گرایی در عین تعامل با «ناتوسعه گراها» به منظور جبران عقب ماندگی های تاریخی که شهرها از آن رنج می بردند یکی از همین آموزه ها بود که تقریباً همه این مدیران در مقطعی از دوران اوجشان به خوبی از پس اجرای آن برآمدند. شباهت کاری آنها با یکدیگر چنان زیاد بود(و هست) که اگر سقائیان نژاد به تهران می رفت و سیاست ورزی اش از آنجا پی می گرفت، چه بسا در زمان حیات هاشمی رفسنجانی از حواریون او و امروز از مهمترین ارکان حزب کارگزاران سازندگی شناخته می شد. سقائیان نژاد اما همیشه ترجیح داده در اصفهان، شهر زادگاهش بماند و دیدگاه هایش را در موطنش به مرحله عمل درآورد. آقای شهردار البته سال 1378 و به احترام سازوکارهای حزبی، در انتخابات مجلس ششم شرکت کرد تا اگر شد یک بار هم مدیریتش را در ابعاد ملی به فعل درآورد اگرچه رأی لازم را برای ورود به مجلس کسب نکرد. او در آن انتخابات نامزد جامعه اسلامی مهندسین بود که زاویه آشکاری با سیاست های هاشمی رفسنجانی و کارگزارانش داشت. سقائیان نژاد اما هیچگاه خودش را محدود و محصور در تفکر حاکم بر این حزب پر قدرت نکرده و بعید است حتی اگر به کرسی های قرمز آن مجلس هم می رسید، چندان با اندیشه های غالب در جامعه اسلامی مهندسین همراهی می کرد.
شکست سید مرتضی سقائیان نژاد در انتخابات مجلس ششم باعث سکوت چهار ساله این مدیر جوان شد تا هنگامی که مردمِ خسته از سیاست بازی های شورای اول، سند شورای دوم را به نام اصولگرایان سنتی زدند. بعد از پیروزی قابل پیش بینی این طیف در انتخابات، سقائیان نژاد تکنوکرات از دل آراء سنتی های تازه نشسته بر کرسی های شورای شهر اصفهان بیرون آمد و در تعاملی 12ساله با آنها، این شهر را با تلفیقی از «مدیریت فن سالارانه» و «ایدئولوژی اصولگرایانه» و در همگرایی کامل با رده های بالایی مدیریت مذهبی و سیاسی استان اداره کرد تا توسعه مورد نظرش محقق شود. تنها ایامی که او در تقابل با مدیریت اصفهان قرار گرفت، دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد بود که همچون بیشتر مدیران نزدیک به هاشمی و حتی خود هاشمی، به ورطه تضادی عمیق با مدیران «دولت مهرورز» افتاد. او که پیشتر، پیشنهاد سخاوتمندانه محمود احمدی نژاد برای در اختیار گرفتن یک وزارتخانه کلیدی در دولت نهم را نپذیرفته بود، در طول دوران همکاری اش با مدیران محلی آن دولت در اصفهان، نشان داد نمی تواند با دولتی که سرعناد با سیاست های توسعه گرایانه دارد کنار بیاید. البته سقائیان نژاد در همان زمان هم با جلب نظر منتقدان عملکرد دولت وقت، وزنه اش را در برابر مخالف خوانی های مدیران احمدی نژاد سنگین تر کرد و در بیشتر مواقع حرفش را به کرسی نشاند. اما در حالی که به نظر می رسید پایان دولت احمدی نژاد و آغاز دولت تدبیر و امید کار را برای سقائیان نژاد آسان تر از گذشته نماید، او در دوران پسا احمدی نژاد به تیغ تیز استیضاح نمایندگان همان تفکر حامی دولت های نهم ودهم در شورای شهر گرفتار آمد و پس از بیش از دو دهه، از دایره مدیریت شهر اصفهان بیرون گذاشته شد.
نمونه ای از یک مشی فکری
توسعه گرایی و مدرنیزه کردن جامعه در ایران همواره با مقاومت روبه رو بوده است. این مقاومت در همه ارکان و از جمله در مدیریت های محلی نیز به وضوح دیده شده است. در این میان تنها مدیرانی توانسته اند سیاست های توسعه گرایانه خود را به نتیجه برسانند که آن را با آنچه مورد وفاق «ناتوسعه گرایان» بانفوذ است آمیخته باشند تا هم رضایت آنها را به دست آورند و هم به اهداف خود دست یابند. سید مرتضی سقائیان نژاد یکی از همین سیاستمداران است. او متعلق به مشرب فکری است که پیشتازانش از این روش استفاده کرده اند و طرفه آنکه مشرب های دیگر فکری عموماً پیرو همین روش (و نه سازنده اش) بوده اند. بررسی آنچه در مدیریت راست های فن سالار در ایران اعمال شده دقیقاً منطبق با این نظریه است. سقائیان نژاد به عنوان نماینده چنین تفکری چه آن موقع که در شهرداری اصفهان بود و چه حالا که در شهرداری قم به کار اداره آن شهر مشغول است، طوری عمل کرده و می کند که هم راست و هم چپ ناچار از ادامه شیوه او هستند. فرقی نمی کند چه شهرداری و با چه خط مشی ای بعد از او روی کار بیاید؛ هر که آمد، خودآگاه یا ناخودآگاه ادامه دهنده این شیوه مدیریتی است. از جمالی نژاد که دیدگاه هایش تا حدودی نزدیک به او بود تا نوروزی که کاملاً در مقابل سقائیان نژاد قرار دارد، هر دو همان کاری را می کنند که شهردار اسبق اصفهان در طول 12 سال آن را انجام داد؛ گیرم با ابعاد عمرانی به مراتب کمتر. این خاصیت عموم تکنوکرات های مدرن اندیش جناح راست است. آنها سازنده اند، نه پیرو. طراحند، نه طرح پذیر. خالق مدیریت تلفیقی (فن سالاری همراه با رگه هایی از اصولگرایی) متناسب با سیاست های توسعه گرایانه هستند تا حدود اعمال قدرتشان را وسیع تر کنند و نه محصور در بندهای حزبی که از مرزهای این محدوده بکاهد. عملکرد سقائیان نژاد در اصفهان اما فقط یک نمونه از این مشی فکری است؛ مگر بعد از درگذشت هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی همچنان راه او را ادامه نمی دهد؟
منبع : روزنامه نصف جهان