وی در بخشی از سخنان خود در شب گذشته در یزداظهار داشت: ما در شرایطی هستیم که وقتی انتخاباتی شکل می گیرد گرچه ایده آل هایمان را نمی بینیم اما بدون چشمداشت می آییم و کسانی را انتخاب می کنیم.
نماینده اسبق مردم در مجلس ششم با اشاره به این که در سخنان همه نوعی احساس نارضایتی وجود دارد و این در شرایطی است که بزرگترین انقلاب قرن را در کشورمان داشتیم و امروز بسیاری از آرمان های آن را تحقق نیافته می بینیم، خاطرنشان ساخت: اگر بخواهیم دلیل این که چه شده را بررسی کنیم، باید فراتر از جریان ها نگاه کنیم، چرا هیچیک از رییس جمهورها موفق نشدند، اگر اتفاقات به ناحق بوده است، چرا نمی توانیم از سرمایه هایمان به خوبی استفاده کنیم و این اتفاقات به این دلیل است که نظاممان را خوب تعریف نکرده ایم.
وی با طرح این پرسش که آنچه از نظام می خواهیم چیست؟ به طرح دیدگاه های مختلف پرداخت و گفت: برخی برای خود رسالت اصلاح و مدیریت جهان تعریف می کنند، برخی می گویند رسالت ما فقط ساختن است، کار نداریم که در کجا ظلم می شود، برخی هم نگاه ایدئولوژیک دارند نحله شیعی هستند و همه نداهای دیگر را ناحق می دانند .
وی گفت: ما ایرانیان ملغمه ای از این دیدگاه ها هستیم، اما ما در خلا زندگی نمی کنیم، آنچه در جامعه ما جریان دارد اینها نیست، شکاف بین حکومت و مردم دارد پیش می رود، انتخابات سرنوشت کشور را رقم نمی زند، بلکه سبک زندگی اجتماعی و تحولات اجتماعی است که تعیین کننده است و باید مراقب این تحولات باشیم.
خاتمی با اشاره به مقتضیات جامعه مدنی ، نخستین ویژگی جامعه مدنی را تساهل و تسامح دانست و افزود: دومین ویژگی جامعه مدنی آزادی است، و اینکه افرادی که غیر ما هستند بتوانند افکار خود را بشناسانند. و بالاخره حق انتخاب و مشارکت ویژگی دیگر جامعه مدنی است. ولی آیا با توجه به این ها امکان تحقق جامعه مدنی وجود دارد؟ با نگاه ایدئولوژیکی که داریم بعید است امکان تحقق جامعه مدنی وجود داشته باشد.
وی با اشاره به این که در نظام ایدئولوژیک، نظام متولی دارد که همه خطوط را مشخص می کند، عموم مردم حق کامل را ندارند، اظهار داشت: برداشتی معتقد است مردم فقط یک بار حق دارند بیایند بگویند ما نظام اسلامی می خواهیم، و این یعنی حق خودتان را واگذار کردید و دیگر حق مداخله ندارید.
خاتمی با اشاره به این که در نظام های لاییک که نظام مقدس نیست شما می بینید یک میلیون نفر می توانند بیایند تظاهرات کنند و با امری مخالفت کنند، گفت: وقتی تقدس نظام به سایر امور تسری پیدا می کند، کار خراب می شود، زمانی مثلا می گفتند دشمن هاشمی دشمن پیغمبر است ، تجربه این نظام ها تجربه خوشایندی نبوده است.
وی با بیان این که تجربه تاریخی ما نشان داده حکومت هایی که به نام دین شکل گرفته نه خودشان کامیاب بودند و نه توانسته اند دیگران را کامیاب کنند، اظهار داشت: ما معتقدیم اسلام دین اجتماعی است و چگونه باید دین و تجربه های تاریخی را با هم جمع کنیم. دین یک چیز است اما تجربه های ما متفاوت است، و باید بین این تجربه ها گفت و گو کنیم.نحله اکثر علمای اسلام و سیاستمداران مومن، این است که اسلام رابطه بین خدا و فرد است ، اینها ضد ظلم و استبداد و فساد هستند اما برای خود، رسالت تشکیل حکومت قائل نیستند. نظیر آیت الله سیستانی که اثرگذاری شخصیت ایشان در عراق بی نظیر است.
خاتمی بیان داشت: دومین ایده این است که حکومت اسلامی نداریم، اما حکومت مسلمانان داریم، اگر اینها آمدند و گفتند مثلا شرب خمر حرام و ممنوع است، اما اینها تغییر می کنند ممکن است بعدا آزاد شود.
وی با طرح پرسش این هفته که اگر جامعه ای اکثریت آن چیزی را ممنوع کرد می تواند حق اقلیت را هم نادیده بگیرد؟ به بیان برداشت های مختلف در این زمینه پرداخت و گفت: اینجا اختلاف نظر است، برخی می گویند حکومت نمی تواند آنچه برای آن حد تعیین نشده حکم صادر کند، آیا دروغ یا غیبت را می شود ممنوع کرد ؟ اینها می گویند نه اینجا نمی توانید حکم به ممنوعیت بدهید.
خاتمی همچنین به معرفی دیدگاه های دیگر پرداخت و اظهار داشت: عده ای هم رسالت اسلام و دین را صرفا فضیلت های اخلاقی می دانند. اینکه چقدر قابل تحقق باشد جای بحث دارد. و برخی دیگر معتقد به اسلام مصلحت هستند. یکی مصلحت نظام است، و دیگری مصلحت مردم است. یک نفر در بالا هست که تعیین می کند که کدام مصلحت است و مردم هر چه بگویند مصلحتا می پذیریم، رای مردم زینتی است.
وی با نقد این دیدگاه گفت: معلوم نیست اگر وارد اسلام مصلحت شویم از ایدئولوژی چه می ماند، انتخابات هست اما نظارت استصوابی هم هست، مطبوعات هست اما دادستانی هم هست که می تواند جلوی انتشار مطلبی را بگیرد. این نوعی دموکراسی هدایت شده است.
نماینده اسبق مردم در مجلس شورای اسلامی افزود: در چنین شرایطی بین خواسته مردم و نظام فاصله می افتد و منجر به ریاکاری، تقلب، فساد و کلاه بر سر هم گذاشتن اتفاق می افتد و فردگرایی شکل می گیرد که نتیجه مشکلاتی است که ما در نظامات اجرایی داریم.و این مفسده ها در تمامی سطوح جریان دارد اما این وضع نمی تواند دوام داشته باشد. زندگی برای همه تلخ و زهر می شود. مهم نیست چه کسی رئیس جمهور شود ، اینجا جای رفاقت است.
وی تاکید کرد: ما باید یاد بگیریم گفت و گو کنیم. و پیرامون آن چیز که عمومیت دارد مثلا رابطه دین و آزادی، دین و مسایل اجتماعی و ... به بحث و گفت و گو بپردازیم.
خاتمی عمل به قانون اساسی را تنها راه حل عملی برای کشور دانست و یادآور شد: تنها و تنها عمل به قانون اساسی است که در آن تمام نحله ها می توانند فعالیت داشته باشند. ممکن است برخی موارد مشکل داشته باشد اما باید در این چهارچوب حرکت کنیم. نقد، پاسخگویی و گفت وگو در این چهارچوب باید صورت گیرد. فصل سوم قانون اساسی و حقوق ملت باید رعایت شود. این محور باید فرار گیرد و همه نهادها بر اساس آن سنجیده شود .
وی در بخش پایانی سخنان خود اظهار داشت: در انتخابات رقابت می کنیم اما برای رهایی از این دور معیوب هیچ راهی وجود ندارد مگر اینکه پیرامون این مباحث گفت و گو کنیم.
خبر از محمد امامی